Ritchie's Fabulae Faciles
by
John Kirtland, ed.
Part 1 out of 3
Produced by Karl Hagen, Tapio Riikonen and Online Distributed Proofreaders
RITCHIE'S FABULAE FACILES
A FIRST LATIN READER
_EDITED WITH NOTES AND A VOCABULARY_
BY
JOHN COPELAND KIRTLAND, Jr.
_Professor of Latin in The Phillips Exeter Academy_
THE LITTLE THAT IS MINE IN THIS LITTLE BOOK I GRATEFULLY DEDICATE TO
PROFESSOR JOSEPH HETHERINGTON M'DANIELS TEACHER AND FRIEND
PREFACE
Some time ago a fellow-teacher brought the _Fabulae Faciles_ to my
notice, and I have since used two of them each year with my class of
beginners in Latin with increasing appreciation. Indeed, I know nothing
better to introduce the student into the reading of connected narrative,
and to bridge the great gulf between the beginner's book of the
prevailing type and the Latinity of Caesar or Nepos. They are adapted to
this use not merely by reason of their simplicity and interest, but more
particularly by the graduating of difficulties and the large use of
Caesarian words and phrases to which Mr. Ritchie calls attention in his
preface.
Doubtless many American teachers have become familiar with portions of
the _Fabulae_, for they have been freely drawn upon in several Latin
readers recently published in this country. I venture to hope that those
who have made the acquaintance of the work in this way will welcome a
complete edition.
In England the little book has had a large use. Its pedagogical
excellencies are well summed up in a letter addressed to Mr. Ritchie by
the Very Rev. E.C. Wickham, formerly Head-Master of Wellington College,
the well-known editor of Horace:--
"It launches the student at once in ancient life. The old classical
stories, simply told, seem to me much the best material for early Latin
reading. They are abundantly interesting; they are taken for granted in
the real literature of the language; and they can be told without
starting the beginner on a wrong track by a barbarous mixture of ancient
and modern ideas.
"It combines, if I may say so, very skilfully, the interest of a
continuous story, with the gradual and progressive introduction of
constructions and idioms. These seem to me to be introduced at the right
moment, and to be played upon long enough to make them thoroughly
familiar."
In revising Mr. Ritchie's book for the use of American schools it has
seemed best to make extensive changes. Long vowels have been marked
throughout, and the orthography of Latin words has been brought into
conformity with our practice. Many liberties have been taken with the
text itself, especially in the latter part, in the way of making it
approximate more closely to our rather strict notions of the standards of
model prose. A few words and uses of words not found in the prose writers
of the republic have been retained, but nothing, it is hoped, that will
seriously mislead the young student. I shall welcome any criticism that
may lead to further changes in the text in future editions.
The notes are entirely new, and are intended for students who have but
just finished the beginner's book or have not yet finished it. Some notes
may appear at first sight unnecessary or unnecessarily hard, but the
reason for their insertion should be evident when the student begins the
reading of classical Latin, the difficulties of which will be less likely
to appal the beginner if some of them have been already conquered. I
believe it a mistake to postpone all treatment of the uses of the
subjunctive, for instance, or of the constructions of indirect discourse
until the study of Nepos or Caesar is begun. Besides, it is easier to
neglect notes than to supply them, and the teacher who prefers to do the
first reading without much attention to the more difficult constructions
will only need to tell his students to disregard certain of my notes--or
all of them.
There are no references to the grammars, but syntax has been given such
treatment as seemed needed to supplement its treatment in the beginner's
book. Teachers will therefore be able to postpone the use of a formal
manual of grammar, if they so desire. Those who wish their classes to
begin the reading of Latin at the earliest possible moment will find it
feasible to use this book as soon as the inflections and the more
elementary principles of syntax have been mastered.
In the vocabulary, the derivation or composition and the original meaning
of words have been indicated wherever these seemed likely to prove
helpful. Principal parts and genitives have been given in such a way as
to prevent misunderstanding, and at the same time emphasize the
composition of the verb or the suffix of the noun: for example, _abscido,
-cidere, -cidi, -cisus; aetas, -tatis_.
The lists of works of English literature and of art in which the myths
are treated are only suggestive. Occasional readings from the one and
exhibitions of representations of the other, either in the form of
photographs or by the stereopticon, will not only stimulate interest in
the Latin text but aid also in creating in the student a taste for
literature and for art.
I planned at first to add some exercises for retranslation, but after
careful consideration it has seemed not worth while. Most teachers will
prefer not to base composition upon the Latin read at this stage, and
those who wish to do so will find it an easy matter to prepare their own
exercises, or can draw upon the copious exercises prepared by Mr. Ritchie
and published separately under the title _Imitative Exercises in Easy
Latin Prose_.
In the reading of proof I have had generous help from Dr. F.K. Ball of
The Phillips Exeter Academy, Mr. J.C. Flood of St. Mark's School, and Mr.
A.T. Dudley of Noble and Greenough's School, Boston. The proof-sheets
have been used with the beginner's class in this Academy, and I have thus
been able to profit by the criticism of my associate Mr. G.B. Rogers, and
to test the work myself. The assistance of my wife has greatly lightened
the labor of verifying the vocabulary.
JOHN C. KIRTLAND, Jr.
EXETER, N.H., 7 March, 1903.
CONTENTS
THE MYTHS IN ENGLISH LITERATURE.
THE MYTHS IN ART.
INTRODUCTORY NOTE.
PERSEUS.
HERCULES.
THE ARGONAUTS.
ULYSSES.
NOTES.
VOCABULARY.
LIST OF ILLUSTRATIONS
THE CARPENTER SHUTTING UP DANAE AND PERSEUS IN THE ARK AT THE COMMAND
OF ACRISIUS (Vase-painting)
HERCULES, NESSUS, AND DEJANIRA (Pompeian Wall-painting)
MEDEA MEDITATING THE MURDER OF HER SONS (Pompeian Wall-painting)
ULYSSES AND CIRCE (Roman Relief)
THE MYTHS IN ENGLISH LITERATURE
PERSEUS
Hawthorne, _A Wonder-Book: The Gorgon's Head_.
Kingsley, _The Heroes: Perseus_.
Cox, _Tales of Ancient Greece: Medusa, Danae, Perseus, Andromeda,
Akrisios_.
Francillon, _Gods and Heroes: The Adventures of Perseus_.
Kingsley, _Andromeda_.
William Morris, _The Earthly Paradise: The Doom of King Acrisius_.
Lewis Morris, _The Epic of Hades: Andromeda_.
Dowden, _Andromeda_.
Shelley, _On the Medusa of Leonardo da Vinci_.
D. G. Rossetti, _Aspecta Medusa_.
HERCULES
Hawthorne, _A Wonder-Book: The Three Golden Apples_.
Cox, _Tales of Ancient Greece: The Toils of Herakles_.
Francillon, _Gods and Heroes: The Hero of Heroes_.
William Morris, _The Earthly Paradise: The Golden Apples_.
Lewis Morris, _The Epic of Hades: Deianeira_.
Lang's translation of Theocritus, _Idyls_ xxiv, xxv.
THE ARGONAUTS
Apollonius of Rhodes, _The Tale of the Argonauts_, translated by Way.
D.O.S. Lowell, _Jason's Quest_.
Hawthorne, _Tanglewood Tales: The Golden Fleece_.
Kingsley, _The Heroes: The Argonauts_.
Cox, _Tales of Ancient Greece: Phrixos and Helle, Medeia_.
Church, _Heroes and Kings: The Story of the Ship Argo_.
Francillon, _Gods and Heroes: The Golden Fleece_.
William Morris, _The Life and Death of Jason_.
Bayard Taylor, _Hylas_.
John Dyer, _The Fleece_.
Lang's translation of Theocritus, several of the _Idyls_.
ULYSSES
Homer, _The Odyssey_, translated by Bryant (verse), William Morris
(verse), Palmer (prose), Butcher and Lang (prose).
Lamb, _The Adventures of Ulysses_.
Hawthorne, _Tanglewood Tales: Circe's Palace_.
Cox, _Tales of Ancient Greece: The Lotos-Eaters, Odysseus and Polyphemos,
Odysseus and Kirke_.
Church, _Stories from Homer: The Cyclops, The Island of Aeolus, Circe_.
Tennyson, _The Lotos-Eaters_.
Matthew Arnold, _The Strayed Reveler_.
Dobson, _The Prayer of the Swine to Circe_.
THE MYTHS IN ART
Burne-Jones, _Perseus and the Graeae_.
Caravaggio, _Head of Medusa_.
Leonardo da Vinci, _Head of Medusa_.
Canova, _Perseus_.
Benvenuto Cellini, _Perseus_, and _Perseus saving Andromeda_.
Piero di Cosimo, _Perseus and Andromeda_.
Charles Antoine Coypel, _Perseus and Andromeda_.
Domenichino, _Perseus and Andromeda_.
Rubens, _Perseus and Andromeda_.
Giovanni da Bologna, _Hercules and the Centaur_.
Bandinelli, _Hercules and Cacus_.
Guido Reni, _Dejanira and the Centaur Nessus_.
Canova, _Hercules and Lichas_.
Sichel, _Medea_.
Genelli, _Jason and Medea capturing the Golden Fleece_.
Burne-Jones, _Circe_.
L. Chalon, _Circe and the Companions of Ulysses_.
Riviere, _Circe and the Companions of Ulysses_.
Photographs and lantern-slides of all the works mentioned above may be
obtained of the Soule Art Company, Boston. The list might have been made
much longer, but it seemed likely to prove most helpful if limited to
works of which reproductions are so easily obtainable. For the treatment
of the myths in ancient art, the teacher is referred to the numerous
pertinent illustrations in Baumeister's _Denkmaeler des klassischen
Altertums_, or the same editor's _Bilder aus dem griechischen und
roemischen Altertum fuer Schueler_, the latter of which contains the cuts of
the larger work, and is so cheap and so useful that it ought to lie on
the desk of every teacher of Greek or Latin.
INTRODUCTORY NOTE
The _Fabulae Faciles_, or 'Easy Stories.' are four Greek myths retold in
Latin, not by a Roman writer, however, but by an Englishman, who believed
that they would afford interesting and pleasant reading for young folks
who were just beginning the study of the Latin language. By myth is meant
an imaginative tale that has been handed down by tradition from remote
antiquity concerning supernatural beings and events. Such tales are
common among all primitive peoples, and are by them accepted as true.
They owe their origin to no single author, but grow up as the untutored
imagination strives to explain to itself the operations of nature and the
mysteries of life, or amuses itself with stories of the brave exploits of
heroic ancestors.
The most beautiful and delightful of all myths are those that have come
down to us in the remains of the literature and the art of ancient Greece
and Rome; they are also the most important to us, for many of the great
masterpieces of English literature and of modern art have been inspired
by them and cannot be understood and appreciated by one ignorant of
classical mythology.
Of this mythology the _Fabulae Faciles_ give but a small part. If you
wish to know more of the subject, you should read Gayley's _The Classic
Myths in English Literature_, Guerber's _Myths of Greece and Rome_, or
the books by Kingsiey, Cox, Church, and Francillon mentioned earlier.
PERSEUS
_Acrisius, an ancient king of Argos, had been warned by an oracle that he
should perish by the hand of his grandson. On discovering, therefore,
that his daughter Danae had given birth to a son, Acrisius endeavored to
escape his fate by setting both mother and child adrift on the sea. They
were saved, however, by the help of Jupiter; and Perseus, the child, grew
up at the court of Polydectes, king of Seriphos, an island in the Aegean
Sea. On reaching manhood, Perseus was sent by Polydectes to fetch the
head of Medusa, one of the Gorgons. This dangerous task he accomplished
with the help of Apollo and Minerva, and on his way home he rescued
Andromeda, daughter of Cepheus, from a sea-monster. Perseus then married
Andromeda, and lived some time in the country of Cepheus. At length he
returned to Seriphos, and turned Polydectes to stone by showing him the
Gorgon's head; he then went to the court of Acrisius, who fled in terror
at the news of his grandson's return. The oracle was duly fulfilled, for
Acrisius was accidentally killed by a quoit thrown by Perseus_.
1. _THE ARK_
Haec narrantur a poetis de Perseo. Perseus filius erat Iovis, maximi
deorum; avus eius Acrisius appellabatur. Acrisius volebat Perseum nepotem
suum necare; nam propter oraculum puerum timebat. Comprehendit igitur
Perseum adhuc infantem, et cum matre in arca lignea inclusit. Tum arcam
ipsam in mare coniecit. Danae, Persei mater, magnopere territa est;
tempestas enim magna mare turbabat. Perseus autem in sinu matris
dormiebat.
2. _JUPITER SAVES HIS SON_
Iuppiter tamen haec omnia vidit, et filium suum servare constituit.
Tranquillum igitur fecit mare, et arcam ad insulam Seriphum perduxit.
Huius insulae Polydectes tum rex erat. Postquam arca ad litus appulsa
est, Danae in harena quietem capiebat. Post breve tempus a piscatore
quodam reperta est, et ad domum regis Polydectis adducta est. Ille matrem
et puerum benigne excepit, et iis sedem tutam in finibus suis dedit.
Danae hoc donum libenter accepit, et pro tanto beneficio regi gratias
egit.
3. _PERSEUS IS SENT ON HIS TRAVELS_
Perseus igitur multos annos ibi habitabat, et cum matre sua vitam beatam
agebat. At Polydectes Danaen magnopere amabat, atque eam in matrimonium
ducere volebat. Hoc tamen consilium Perseo minime gratum erat. Polydectes
igitur Perseum dimittere constituit. Tum iuvenem ad se vocavit et haec
dixit: "Turpe est hanc ignavam vitam agere; iam dudum tu adulescens es.
Quo usque hic manebis? Tempus est arma capere et virtutem praestare. Hinc
abi, et caput Medusae mihi refer."
4. _PERSEUS GETS HIS OUTFIT_
Perseus ubi haec audivit, ex insula discessit, et postquam ad continentem
venit, Medusam quaesivit. Diu frustra quaerebat; namque naturam loci
ignorabat. Tandem Apollo et Minerva viam demonstraverunt. Primum ad
Graeas, sorores Medusae, pervenit. Ab his talaria et galeam magicam
accepit. Apollo autem et Minerva falcem et speculum dederunt. Tum
postquam talaria pedibus induit, in aera ascendit. Diu per acra volabat;
tandem tamen ad eum locum venit ubi Medusa cum ceteris Gorgonibus
habitabat. Gorgones autem monstra erant specie horribili; capita enim
earum anguibus omnino contecta erant. Manus etiam ex aere factae erant.
5. _THE GORGON'S HEAD_
Res difficillima erat caput Gorgonis abscidere; eius enim conspectu
homines in saxum vertebantur. Propter hanc causam Minerva speculum Perseo
dederat. Ille igitur tergum vertit, et in speculum inspiciebat; hoc modo
ad locum venit ubi Medusa dormiebat. Tum falce sua caput eius uno ictu
abscidit. Ceterae Gorgones statim e somno excitatae sunt, et ubi rem
viderunt, ira commotae sunt. Arma rapuerunt, et Perseum occidere
volebant. Ille autem dum fugit, galeam magicam induit; et ubi hoc fecit,
statim e conspectu earum evasit.
6. _THE SEA-SERPENT_
Post haec Perseus in finis Aethiopum venit. Ibi Cepheus quidam illo
tempore regnabat. Hic Neptunum, maris deum, olim offenderat; Neptunus
autem monstrum saevissimum miserat. Hoc cottidie e mari veniebat et
homines devorabat. Ob hanc causam pavor animos omnium occupaverat.
Cepheus igitur oraculum dei Hammonis consuluit, atque a deo iussus est
filiam monstro tradere. Eius autem filia, nomine Andromeda, virgo
formosissima erat. Cepheus ubi haec audivit, magnum dolorem percepit.
Volebat tamen civis suos e tanto periculo extrahere, atque ob eam causam
imperata Hammonis facere constituit.
7. _A HUMAN SACRIFICE_
Tum rex diem certam dixit et omnia paravit. Ubi ea dies venit, Andromeda
ad litus deducta est, et in conspectu omnium ad rupem adligata est. Omnes
fatum eius deplorabant, nec lacrimas tenebant. At subito, dum monstrum
exspectant, Perseus accurrit; et ubi lacrimas vidit, causam doloris
quaerit. Illi rem totam exponunt et puellam demonstrant. Dum haec
geruntur, fremitus terribilis auditur; simul monstrum horribili specie
procul conspicitur. Eius conspectus timorem maximum omnibus iniecit.
Monstrum magna celeritate ad litus contendit, iamque ad locum
appropinquabat ubi puella stabat.
8. _THE RESCUE_
At Perseus ubi haec vidit, gladium suum eduxit, et postquam talaria
induit, in aera sublatus est. Tum desuper in monstrum impetum subito
fecit, et gladio suo collum eius graviter vulneravit. Monstrum ubi sensit
vulnus, fremitum horribilem edidit, et sine mora totum corpus in aquam
mersit. Perseus dum circum litus volat, reditum eius exspectabat. Mare
autem interea undique sanguine inficitur. Post breve tempus belua rursus
caput sustulit; mox tamen a Perseo ictu graviore vulnerata est. Tum
iterum se in undas mersit, neque postea visa est.
9. _THE REWARD OF VALOR_
Perseus postquam ad litus descendit, primum talaria exuit; tum ad rupem
venit ubi Andromeda vincta erat. Ea autem omnem spem salutis deposuerat,
et ubi Perseus adiit, terrore paene exanimata erat. Ille vincula statim
solvit, et puellam patri reddidit. Cepheus ob hanc rem maximo gaudio
adfectus est. Meritam gratiam pro tanto beneficio Perseo rettulit;
praeterea Andromedam ipsam ei in matrimonium dedit. Ille libenter hoc
donum accepit et puellam duxit. Paucos annos cum uxore sua in ea regione
habitabat, et in magno honore erat apud omnis Aethiopes. Magnopere tamen
matrem suam rursus videre cupiebat. Tandem igitur cum uxore sua e regno
Cephei discessit.
10. _POLYDECTES IS TURNED TO STONE_
Postquam Perseus ad insulam navem appulit, se ad locum contulit ubi mater
olim habitaverat, sed domum invenit vacuam et omnino desertam. Tris dies
per totam insulam matrem quaerebat; tandem quarto die ad templum Dianae
pervenit. Huc Danae refugerat, quod Polydectem timebat. Perseus ubi haec
cognovit, ira magna commotus est; ad regiam Polydectis sine mora
contendit, et ubi eo venit, statim in atrium inrupit. Polydectes magno
timore adfectus est et fugere volebat. Dum tamen ille fugit, Perseus
caput Medusae monstravit; ille autem simul atque hoc vidit, in saxum
versus est.
II. _THE ORACLE FULFILLED_
Post haec Perseus cum uxore sua ad urbem Acrisi rediit. Ille autem ubi
Perseum vidit, magno terrore adfectus est; nam propter oraculum istud
nepotem suum adhuc timebat. In Thessaliam igitur ad urbem Larisam statim
refugit, frustra tamen; neque enim fatum suum vitavit. Post paucos annos
rex Larisae ludos magnos fecit; nuntios in omnis partis dimiserat et diem
edixerat. Multi ex omnibus urbibus Graeciae ad ludos convenerunt. Ipse
Perseus inter alios certamen discorum iniit. At dum discum conicit, avum
suum casu occidit; Acrisius enim inter spectatores eius certaminis forte
stabat.
HERCULES
_Hercules, a Greek hero celebrated for his great strength, was pursued
throughout his life by the hatred of Juno. While yet an infant, he
strangled some serpents sent by the goddess to destroy him. During his
boyhood and youth he performed various marvelous feats of strength, and
on reaching manhood succeeded in delivering the Thebans from the
oppression of the Minyae. In a fit of madness sent upon him by Juno, he
slew his own children; and on consulting the Delphic oracle as to how he
should cleanse himself from this crime, he was ordered to submit himself
for twelve years to Eurystheus, king of Tiryns, and to perform whatever
tasks were appointed him. Hercules obeyed the oracle, and during the
twelve years of his servitude accomplished twelve extraordinary feats
known as the Labors of Hercules. His death was caused unintentionally by
his wife Dejanira. Hercules had shot with his poisoned arrows a centaur
named Nessus, who had insulted Dejanira. Nessus, before he died, gave
some of his blood to Dejanira, and told her it would act as a charm to
secure her husband's love. Some time after, Dejanira wishing to try the
charm soaked one of her husband's garments in the blood, not knowing
that it was poisoned. Hercules put on the robe, and after suffering
terrible torments died, or was carried off by his father Jupiter_.
12. _THE HATRED OF JUNO_
Hercules, Alcmenae filius, olim in Graecia habitabat. Hic omnium hominum
validissimus fuisse dicitur. At Iuno, regina deorum, Alcmenam oderat et
Herculem adhuc infantem necare voluit. Misit igitur duas serpentis
saevissimas; hae media nocte in cubiculum Alcmenae venerunt, ubi Hercules
cum fratre suo dormiebat. Nec tamen in cunis, sed in scuto magno
cubabant. Serpentes iam appropinquaverant et scutum movebant; itaque
pueri e somno excitati sunt.
13. _HERCULES AND THE SERPENTS_
Iphicles, frater Herculis, magna voce exclamavit; sed Hercules ipse,
fortissimus puer, haudquaquam territus est. Parvis manibus serpentis
statim prehendit, et colla earum magna vi compressit. Tali modo serpentes
a puero interfectae sunt. Alcmena autem, mater puerorum, clamorem
audiverat, et maritum suum e somno excitaverat. Ille lumen accendit et
gladium suum rapuit; tum ad pueros properabat, sed ubi ad locum venit,
rem miram vidit, Hercules enim ridebat et serpentis mortuas monstrabat.
14. _THE MUSIC-LESSON_
Hercules a puero corpus suum diligenter exercebat; magnam partem diei in
palaestra consumebat; didicit etiam arcum intendere et tela conicere. His
exercitationibus vires eius confirmatae sunt. In musica etiam a Lino
centauro erudiebatur (centauri autem equi erant sed caput hominis
habebant); huic tamen arti minus diligenter studebat. Hic Linus Herculem
olim obiurgabat, quod non studiosus erat; tum puer iratus citharam subito
rapuit, et omnibus viribus caput magistri infelicis percussit. Ille ictu
prostratus est, et paulo post e vita excessit, neque quisquam postea id
officium suscipere voluit.
15. _HERCULES ESCAPES SACRIFICE_
De Hercule haec etiam inter alia narrantur. Olim dum iter facit, in finis
Aegyptiorum venit. Ibi rex quidam, nomine Busiris, illo tempore regnabat;
hic autem vir crudelissimus homines immolare consueverat. Herculem igitur
corripuit et in vincula coniecit. Tum nuntios dimisit et diem sacrificio
edixit. Mox ea dies appetebat, et omnia rite parata sunt. Manus Herculis
catenis ferreis vinctae sunt, et mola salsa in caput eius inspersa est.
Mos enim erat apud antiquos salem et far capitibus victimarum imponere.
Iam victima ad aram stabat; iam sacerdos cultrum sumpserat. Subito tamen
Hercules magno conatu vincula perrupit; tum ictu sacerdotem prostravit;
altero regem ipsum occidit.
16. _A CRUEL DEED_
Hercules iam adulescens Thebis habitabat. Rex Thebarum, vir ignavus,
Creon appellabatur. Minyae, gens bellicosissima, Thebanis finitimi erant.
Legati autem a Minyis ad Thebanos quotannis mittebantur; hi Thebas
veniebant et centum boves postulabant. Thebani enim olim a Minyis
superati erant; tributa igitur regi Minyarum quotannis pendebant. At
Hercules civis suos hoc stipendio liberare constituit; legatos igitur
comprehendit, atque auris eorum abscidit. Legati autem apud omnis gentis
sancti habentur.
17. _THE DEFEAT OF THE MINYAE_
Erginus, rex Minyarum, ob haec vehementer iratus statim cum omnibus
copiis in finis Thebanorum contendit. Creon adventum eius per
exploratores cognovit. Ipse tamen pugnare noluit, nam magno timore
adfectus erat; Thebani igitur Herculem imperatorem creaverunt. Ille
nuntios in omnis partis dimisit, et copias coegit; tum proximo die cum
magno exercitu profectus est. Locum idoneum delegit et aciem instruxit.
Tum Thebani e superiore loco impetum in hostis fecerunt. Illi autem
impetum sustinere non potuerunt; itaque acies hostium pulsa est atque in
fugam conversa.
18. _MADNESS AND MURDER_
Post hoc proelium Hercules copias suas ad urbem reduxit. Omnes Thebani
propter victoriam maxime gaudebant; Creon autem magnis honoribus Herculem
decoravit, atque filiam suam ei in matrimonium dedit. Hercules cum uxore
sua beatam vitam agebat; sed post paucos annos subito in furorem incidit,
atque liberos suos ipse sua manu occidit. Post breve tempus ad sanitatem
reductus est, et propter hoc facinus magno dolore adfectus est; mox ex
urbe effugit et in silvas se recepit. Nolebant enim cives sermonem cum eo
habere.
19. _HERCULES CONSULTS THE ORACLE_
Hercules tantum scelus expiare magnopere cupiebat. Constituit igitur ad
oraculum Delphicum ire; hoc enim oraculum erat omnium celeberrimum. Ibi
templum erat Apollinis plurimis donis ornatum. Hoc in templo sedebat
femina quaedam, nomine Pythia et consilium dabat iis qui ad oraculum
veniebant. Haec autem femina ab ipso Apolline docebatur, et voluntatem
dei hominibus enuntiabat. Hercules igitur, qui Apollinem praecipue
colebat, huc venit. Tum rem totam exposuit, neque scelus celavit.
20. _THE ORACLE'S REPLY_
Ubi Hercules finem fecit, Pythia primo tacebat; tandem tamen iussit eum
ad urbem Tiryntha ire, et Eurysthei regis omnia imperata facere. Hercules
ubi haec audivit, ad urbem illam contendit, et Eurystheo regi se in
servitutem tradidit. Duodecim annos crudelissimo Eurystheo serviebat, et
duodecim labores, quos ille imperaverat, confecit; hoc enim uno modo
tantum scelus expiari potuit. De his laboribus plurima a poetis scripta
sunt. Multa tamen quae poetae narrant vix credibilia sunt.
21. _FIRST LABOR: THE NEMEAN LION_
Primum ab Eurystheo iussus est Hercules leonem occidere qui illo tempore
vallem Nemeaeam reddebat infestam. In silvas igitur in quibus leo
habitabat statim se contulit. Mox feram vidit, et arcum, quem secum
attulerat, intendit; eius tamen pellem, quae densissima erat, traicere
non potuit. Tum clava magna quam semper gerebat leonem percussit, frustra
tamen; neque enim hoc modo eum occidere potuit. Tum demum collum monstri
bracchiis suis complexus est et faucis eius omnibus viribus compressit.
Hoc modo leo brevi tempore exanimatus est; nulla enim respirandi facultas
ei dabatur. Tum Hercules cadaver ad oppidum in umeris rettulit; et
pellem, quam detraxerat, postea pro veste gerebat. Omnes autem qui eam
regionem incolebant, ubi famam de morte leonis acceperunt, vehementer
gaudebant et Herculem magno honore habebant.
22. _SECOND LABOR: THE LERNEAN HYDRA_
Paulo post iussus est ab Eurystheo Hydram necare. Hoc autem monstrum erat
cui novem erant capita. Hercules igitur cum amico Iolao profectus est ad
paludem Lernaeam, in qua Hydra habitabat. Mox monstrum invenit, et
quamquam res erat magni periculi, collum eius sinistra prehendit. Tum
dextra capita novem abscidere coepit; quotiens tamen hoc fecerat, nova
capita exoriebantur. Diu frustra laborabat; tandem hoc conatu destitit.
Deinde arbores succidere et ignem accendere constituit. Hoc celeriter
fecit, et postquam ligna ignem comprehenderunt, face ardente colla
adussit, unde capita exoriebantur. Nec tamen sine magno labore haec
fecit; venit enim auxilio Hydrae cancer ingens, qui, dum Hercules capita
abscidit, crura eius mordebat. Postquam monstrum tali modo interfecit,
sagittas suas sanguine eius imbuit, itaque mortiferas reddidit.
23. _THIRD LABOR: THE CERYNEAN STAG_
Postquam Eurystheo caedes Hydrae nuntiata est, magnus timor animum eius
occupavit. Iussit igitur Herculem cervum quendam ad se referre; noluit
enim virum tantae audaciae in urbe retinere. Hic autem cervus, cuius
cornua aurea fuisse traduntur, incredibili fuit celeritate. Hercules
igitur primo vestigiis eum in silva persequebatur; deinde ubi cervum
ipsum vidit, omnibus viribus currere coepit. Usque ad vesperum currebat,
neque nocturnum tempus sibi ad quietem relinquebat, frustra tamen; nullo
enim modo cervum consequi poterat. Tandem postquam totum annum cucurrerat
(ita traditur), cervum cursu exanimatum cepit, et vivum ad Eurystheum
rettulit.
24. _FOURTH LABOR: THE ERYMANTHIAN BOAR_
Tum vero iussus est Hercules aprum quendam capere qui illo tempore agros
Erymanthios vastabat et incolas huius regionis magnopere terrebat.
Hercules rem suscepit et in Arcadiam profectus est. Postquam in silvam
paulum progressus est, apro occurrit. Ille autem simul atque Herculem
vidit, statim refugit; et timore perterritus in altam fossam se proiecit.
Hercules igitur laqueum quem attulerat iniecit, et summa cum difficultate
aprum e fossa extraxit. Ille etsi fortiter repugnabat, nullo modo se
liberare potuit; et ab Hercule ad Eurystheum vivus relatus est.
25. _HERCULES AT THE CENTAUR'S CAVE_
De quarto labore, quem supra narravimus, haec etiam traduntur. Hercules
dum iter in Arcadiam facit, ad eam regionem venit quam centauri
incolebant. Cum nox iam appeteret, ad speluncam devertit in qua centaurus
quidam, nomine Pholus, habitabat.
Ille Herculem benigne excepit et cenam paravit. At Hercules postquam
cenavit, vinum a Pholo postulavit. Erat autem in spelunca magna amphora
vino optimo repleta, quam centauri ibi deposuerant. Pholus igitur hoc
vinum dare nolebat, quod reliquos centauros timebat; nullum tamen vinum
praeter hoc in spelunca habebat. "Hoc vinum," inquit, "mihi commissum
est. Si igitur hoc dabo, centauri me interficient." Hercules tamen eum
inrisit, et ipse poculum vini de amphora hausit.
26. _THE FIGHT WITH THE CENTAURS_
Simul atque amphora aperta est, odor iucundissimus undique diffusus est;
vinum enim suavissimum erat. Centauri notum odorem senserunt et omnes ad
locum convenerunt.
Ubi ad speluncam pervenerunt, magnopere irati erant quod Herculem
bibentem viderunt. Tum arma rapuerunt et Pholum interficere volebant.
Hercules tamen in aditu speluncae constitit et impetum eorum fortissime
sustinebat. Faces ardentis in eos coniecit; multos etiam sagittis suis
vulneravit. Hae autem sagittae eaedem erant quae sanguine Hydrae olim
imbutae erant. Omnes igitur quos ille sagittis vulneraverat veneno statim
absumpti sunt; reliqui autem ubi hoc viderunt, terga verterunt et fuga
salutem petierunt.
27. _THE FATE OF PHOLUS_
Postquam reliqui fugerunt, Pholus ex spelunca egressus est, et corpora
spectabat eorum qui sagittis interfecti erant. Magnopere autem miratus
est quod tam levi vulnere exanimati erant, et causam eius rei quaerebat.
Adiit igitur locum ubi cadaver cuiusdam centauri iacebat, et sagittam e
vulnere traxit. Haec tamen sive casu sive consilio deorum e manibus eius
lapsa est, et pedem leviter vulneravit. Ille extemplo dolorem gravem per
omnia membra sensit, et post breve tempus vi veneni exanimatus est. Mox
Hercules, qui reliquos centauros secutus erat, ad speluncam rediit, et
magno cum dolore Pholum mortuum vidit. Multis cum lacrimis corpus amici
ad sepulturam dedit; tum, postquam alterum poculum vini exhausit, somno
se dedit.
28. _FIFTH LABOR: THE AUGEAN STABLES_
Deinde Eurystheus Herculi hunc laborem graviorem imposuit. Augeas quidam,
qui illo tempore regnum in Elide obtinebat, tria milia boum habebat. Hi
in stabulo ingentis magnitudinis includebantur. Stabulum autem inluvie ac
squalore erat obsitum, neque enim ad hoc tempus umquam purgatum erat. Hoc
Hercules intra spatium unius diei purgare iussus est. Ille, etsi res erat
multae operae, negotium suscepit. Primum magno labore fossam duodeviginti
pedum duxit, per quam fluminis aquam de montibus ad murum stabuli
perduxit. Tum postquam murum perrupit, aquam in stabulum immisit et tali
modo contra opinionem omnium opus confecit.
29. _SIXTH LABOR: THE STYMPHALIAN BIRDS_
Post paucos dies Hercules ad oppidum Stymphalum iter fecit; imperaverat
enim ei Eurystheus ut avis Stymphalides necaret. Hae aves rostra aenea
habebant et carne hominum vescebantur. Ille postquam ad locum pervenit,
lacum vidit; in hoc autem lacu, qui non procul erat ab oppido, aves
habitabant. Nulla tamen dabatur appropinquandi facultas; lacus enim non
ex aqua sed e limo constitit. Hercules igitur neque pedibus neque lintre
progredi potuit.
Ille cum magnam partem diei frustra consumpsisset, hoc conatu destitit et
ad Volcanum se contulit, ut auxilium ab eo peteret. Volcanus (qui ab
fabris maxime colebatur) crepundia quae ipse ex aere fabricatus erat
Herculi dedit. His Hercules tam acrem crepitum fecit ut aves perterritae
avolarent. Ille autem, dum avolant, magnum numerum earum sagittis
transfixit.
30. _SEVENTH LABOR: THE CRETAN BULL_
Tum Eurystheus Herculi imperavit ut taurum quendam ferocissimum ex insula
Creta vivum referret. Ille igitur navem conscendit, et cum ventus idoneus
esset, statim solvit. Cum tamen insulae iam appropinquaret, tanta
tempestas subito coorta est ut navis cursum tenere non posset. Tantus
autem timor animos nautarum occupavit ut paene omnem spem salutis
deponerent. Hercules tamen, etsi navigandi imperitus erat, haudquaquam
territus est.
Post breve tempus summa tranquillitas consecuta est, et nautae, qui se ex
timore iam receperant, navem incolumem ad terram appulerunt. Hercules e
navi egressus est, et cum ad regem Cretae venisset, causam veniendi
docuit. Deinde, postquam omnia parata sunt, ad eam regionem contendit
quam taurus vastabat. Mox taurum vidit, et quamquam res erat magni
periculi, cornua eius prehendit. Tum, cum ingenti labore monstrum ad
navem traxisset, cum praeda in Graeciam rediit.
31. _EIGHTH LABOR: THE MAN-EATING HORSES OF DIOMEDE_
Postquam ex insula Creta rediit, Hercules ab Eurystheo in Thraciam missus
est, ut equos Diomedis reduceret. Hi equi carne hominum vescebantur;
Diomedes autem, vir crudelissimus, illis obiciebat peregrinos omnis qui
in eam regionem venerant. Hercules igitur magna celeritate in Thraciam
contendit et ab Diomede postulavit ut equi sibi traderentur. Cum tamen
ille hoc facere nollet, Hercules ira commotus regem interfecit et cadaver
eius equis obici iussit.
Ita mira rerum commutatio facta est; is enim qui antea multos cum
cruciatu necaverat ipse eodem supplicio necatus est. Cum haec nuntiata
essent, omnes qui eam regionem incolebant maxima laetitia adfecti sunt et
Herculi meritam gratiam referebant. Non modo maximis honoribus et
praemiis eum decoraverunt sed orabant etiam ut regnum ipse susciperet.
Ille tamen hoc facere nolebat, et cum ad mare rediisset, navem occupavit.
Ubi omnia ad navigandum parata sunt, equos in navi conlocavit; deinde,
cum idoneam tempestatem nactus esset, sine mora e portu solvit, et paulo
post equos in litus Argolicum exposuit.
32. _NINTH LABOR: THE GIRDLE OF HIPPOLYTE_
Gens Amazonum dicitur omnino ex mulieribus constitisse. Hae summam
scientiam rei militaris habebant, et tantam virtutem adhibebant ut cum
viris proelium committere auderent. Hippolyte, Amazonum regina, balteum
habuit celeberrimum quem Mars ei dederat. Admeta autem, Eurysthei filia,
famam de hoc balteo acceperat et eum possidere vehementer cupiebat.
Eurystheus igitur Herculi mandavit ut copias cogeret et bellum Amazonibus
inferret. Ille nuntios in omnis partis dimisit, et cum magna multitudo
convenisset, eos delegit qui maximum usum in re militari habebant.
33. _THE GIRDLE IS REFUSED_
His viris Hercules persuasit, postquam causam itineris exposuit, ut secum
iter facerent. Tum cum iis quibus persuaserat navem conscendit, et cum
ventus idoneus esset, post paucos dies ad ostium fluminis Thermodontis
appulit. Postquam in finis Amazonum venit, nuntium ad Hippolytam misit,
qui causam veniendi doceret et balteum posceret. Ipsa Hippolyte balteum
tradere volebat, quod de Herculis virtute famam acceperat; reliquae tamen
Amazones ei persuaserunt ut negaret. At Hercules, cum haec nuntiata
essent, belli fortunam temptare constituit.
Proximo igitur die cum copias eduxisset, locum idoneum delegit et hostis
ad pugnam evocavit. Amazones quoque copias suas ex castris eduxerunt et
non magno intervallo ab Hercule aciem instruxerunt.
34. _THE BATTLE_
Palus erat non magna inter duo exercitus; neutri tamen initium transeundi
facere volebant. Tandem Hercules signum dedit, et ubi paludem transiit,
proelium commisit.
Amazones impetum virorum fortissime sustinuerunt, et contra opinionem
omnium tantam virtutem praestiterunt ut multos eorum occiderint, multos
etiam in fugam coniecerint. Viri enim novo genere pugnae perturbabantur
nec magnam virtutem praestabant. Hercules autem cum haec videret, de suis
fortunis desperare coepit. Milites igitur vehementer cohortatus est ut
pristinae virtutis memoriam retinerent neu tantum dedecus admitterent,
hostiumque impetum fortiter sustinerent; quibus verbis animos omnium ita
erexit ut multi etiam qui vulneribus confecti essent proelium sine mora
redintegrarent.
35. _THE DEFEAT OF THE AMAZONS_
Diu et acriter pugnatum est; tandem tamen ad solis occasum tanta
commutatio rerum facta est ut mulieres terga verterent et fuga salutem
peterent. Multae autem vulneribus defessae dum fugiunt captae sunt, in
quo numero ipsa erat Hippolyte. Hercules summam clementiam praestitit, et
postquam balteum accepit, libertatem omnibus captivis dedit. Tum vero
socios ad mare reduxit, et quod non multum aestatis supererat, in
Graeciam proficisci maturavit. Navem igitur conscendit, et tempestatem
idoneam nactus statim solvit; antequam tamen in Graeciam pervenit, ad
urbem Troiam navem appellere constituit, frumentum enim quod secum
habebat iam deficere coeperat.
36. _LAOMEDON AND THE SEA-MONSTER_
Laomedon quidam illo tempore regnum Troiae obtinebat. Ad hunc Neptunus et
Apollo anno superiore venerant, et cum Troia nondum moenia haberet, ad
hoc opus auxilium obtulerant. Postquam tamen horum auxilio moenia
confecta sunt, nolebat Laomedon praemium quod proposuerat persolvere.
Neptunus igitur et Apollo ob hanc causam irati monstrum quoddam miserunt
specie horribili, quod cottidie e mari veniebat et homines pecudesque
vorabat. Troiani autem timore perterriti in urbe continebantur, et pecora
omnia ex agris intra muros compulerant. Laomedon his rebus commotus
oraculum consuluit, ac deus ei praecepit ut filiam Hesionem monstro
obiceret.
37. _THE RESCUE OF HESIONE_
Laomedon, cum hoc responsum renuntiatum esset, magnum dolorem percepit;
sed tamen, ut civis suos tanto periculo liberaret, oraculo parere
constituit et diem sacrificio dixit. Sed sive casu sive consilio deorum
Hercules tempore opportunissimo Troiam attigit; ipso enim temporis puncto
quo puella catenis vincta ad litus deducebatur ille navem appulit.
Hercules e navi egressus de rebus quae gerebantur certior factus est; tum
ira commotus ad regem se contulit et auxilium suum obtulit. Cum rex
libenter ei concessisset ut, si posset, puellam liberaret, Hercules
monstrum interfecit; et puellam, quae iam omnem spem salutis deposuerat,
incolumem ad patrem reduxit. Laomedon magno cum gaudio filiam suam
accepit, et Herculi pro tanto beneficio meritam gratiam rettulit.
38. _TENTH LABOR: THE OXEN OF GERYON_
Tum vero missus est Hercules ad insulam Erythiam, ut boves Geryonis
arcesseret. Res erat summae difficultatis, quod boves a quodam Eurytione
et a cane bicipite custodiebantur. Ipse autem Geryon speciem horribilem
praebebat; tria enim corpora inter se coniuncta habebat. Hercules tamen
etsi intellegebat quantum periculum esset, negotium suscepit; ac postquam
per multas terras iter fecit, ad eam partem Libyae pervenit quae Europae
proxima est. Ibi in utroque litore freti quod Europam a Libya dividit
columnas constituit, quae postea Herculis Columnae appellabantur.
39. _THE GOLDEN SHIP_
Dum hic moratur, Hercules magnum incommodum ex calore solis accipiebat;
tandem igitur ira commotus arcum suum intendit et solem sagittis petiit.
Sol tamen audaciam viri tantum admiratus est ut lintrem auream ei
dederit. Hercules hoc donum libentissime accepit, nullam enim navem in
his regionibus invenire potuerat. Tum lintrem deduxit, et ventum nactus
idoneum post breve tempus ad insulam pervenit. Ubi ex incolis cognovit
quo in loco boves essent, in eam partem statim profectus est et a rege
Geryone postulavit ut boves sibi traderentur. Cum tamen ille hoc facere
nollet, Hercules et regem ipsum et Eurytionem, qui erat ingenti
magnitudine corporis, interfecit.
40. _A MIRACULOUS HAIL-STORM_
Tum Hercules boves per Hispaniam et Liguriam compellere constituit;
postquam igitur omnia parata sunt, boves ex insula ad continentem
transportavit. Ligures autem, gens bellicosissima, dum ille per finis
eorum iter facit, magnas copias coegerunt atque eum longius progredi
prohibebant. Hercules magnam difficultatem habebat, barbari enim in locis
superioribus constiterant et saxa telaque in eum coniciebant. Ille quidem
paene omnem spem salutis deposuerat, sed tempore opportunissimo Iuppiter
imbrem lapidum ingentium e caelo demisit. Hi tanta vi ceciderunt ut
magnum numerum Ligurum occiderint; ipse tamen Hercules (ut in talibus
rebus accidere consuevit) nihil incommodi cepit.
41. _THE PASSAGE OF THE ALPS_
Postquam Ligures hoc modo superati sunt, Hercules quam celerrime
progressus est et post paucos dies ad Alpis pervenit. Necesse erat has
transire, ut in Italiam boves ageret; res tamen summae erat
difficultatis. Hi enim montes, qui ulteriorem a citeriore Gallia
dividunt, nive perenni sunt tecti; quam ob causam neque frumentum neque
pabulum in his regionibus inveniri potest. Hercules igitur antequam
ascendere coepit, magnam copiam frumenti et pabuli comparavit et hoc
commeatu boves oneravit. Postquam in his rebus tris dies consumpserat,
quarto die profectus est, et contra omnium opinionem boves incolumis in
Italiam traduxit.
42. _CACUS STEALS THE OXEN_
Brevi tempore ad flumen Tiberim venit. Tum tamen nulla erat urbs in eo
loco, Roma enim nondum condita erat. Hercules itinere fessus constituit
ibi paucos dies morari, ut se ex laboribus recrearet. Haud procul a valle
ubi boves pascebantur spelunca erat, in qua Cacus, horribile monstrum,
tum habitabat. Hic speciem terribilem praebebat, non modo quod ingenti
magnitudine corporis erat, sed quod ignem ex ore exspirabat. Cacus autem
de adventu Herculis famam acceperat; noctu igitur venit, et dum Hercules
dormit, quattuor pulcherrimorum boum abripuit. Hos caudis in speluncam
traxit, ne Hercules e vestigiis cognoscere posset quo in loco celati
essent.
43. _HERCULES DISCOVERS THE THEFT_
Postero die simul atque e somno excitatus est, Hercules furtum
animadvertit et boves amissos omnibus locis quaerebat. Hos tamen nusquam
reperire poterat, non modo quod loci naturam ignorabat, sed quod
vestigiis falsis deceptus est. Tandem cum magnam partem diei frustra
consumpsisset, cum reliquis bobus progredi constituit. At dum proficisci
parat, unus e bobus quos secum habuit mugire coepit. Subito ii qui in
spelunca inclusi erant mugitum reddiderunt, et hoc modo Herculem
certiorem fecerunt quo in loco celati essent. Ille vehementer iratus ad
speluncam quam celerrime se contulit, ut praedam reciperet. At Cacus
saxum ingens ita deiecerat ut aditus speluncae omnino obstrueretur.
44. _HERCULES AND CACUS_
Hercules cum nullum alium introitum reperire posset, hoc saxum amovere
conatus est, sed propter eius magnitudinem res erat difficillima. Diu
frustra laborabat neque quicquam efficere poterat; tandem tamen magno
conatu saxum amovit et speluncam patefecit. Ibi amissos boves magno cum
gaudio conspexit; sed Cacum ipsum vix cernere potuit, quod spelunca
repleta erat fumo quem ille more suo evomebat. Hercules inusitata specie
turbatus breve tempus haesitabat; mox tamen in speluncam inrupit et
collum monstri bracchiis complexus est. Ille etsi multum repugnavit,
nullo modo se liberare potuit, et cum nulla facultas respirandi daretur,
mox exanimatus est.
45. _ELEVENTH LABOR: THE GOLDEN APPLES OF THE HESPERIDES_
Eurystheus postquam boves Geryonis accepit, laborem undecimum Herculi
imposuit, graviorem quam quos supra narravimus. Mandavit enim ei ut aurea
poma ex horto Hesperidum auferret. Hesperides autem nymphae erant quaedam
forma praestantissima, quae in terra longinqua habitabant, et quibus
aurea quaedam poma a Iunone commissa erant. Multi homines auri cupiditate
inducti haec poma auferre iam antea conati erant. Res tamen difficillima
erat, namque hortus in quo poma erant muro ingenti undique circumdatus
erat; praeterea draco quidam cui centum erant capita portam horti
diligenter custodiebat. Opus igitur quod Eurystheus Herculi imperaverat
erat summae difficultatis, non modo ob causas quas memoravimus, sed etiam
quod Hercules omnino ignorabat quo in loco hortus ille situs esset.
46. _HERCULES ASKS AID OF ATLAS_
Hercules quamquam quietem vehementer cupiebat, tamen Eurystheo parere
constituit, et simul ac iussa eius accepit, proficisci maturavit. A
multis mercatoribus quaesiverat quo in loco Hesperides habitarent, nihil
tamen certum reperire potuerat. Frustra per multas terras iter fecit et
multa pericula subiit; tandem, cum in his itineribus totum annum
consumpsisset, ad extremam partem orbis terrarum, quae proxima est
Oceano, pervenit. Hic stabat vir quidam, nomine Atlas, ingenti
magnitudine corporis, qui caelum (ita traditum est) umeris suis sustinebat,
ne in terram decideret. Hercules tantas viris magnopere miratus statim in
conloquium cum Atlante venit, et cum causam itineris docuisset, auxilium
ab eo petiit.
47. _HERCULES BEARS UP THE HEAVENS_
Atlas autem Herculi maxime prodesse potuit; ille enim cum ipse esset
pater Hesperidum, certo scivit quo in loco esset hortus. Postquam igitur
audivit quam ob causam Hercules venisset, "Ipse," inquit, "ad hortum ibo
et filiabus meis persuadebo ut poma sua sponte tradant." Hercules cum
haec audiret, magnopere gavisus est; vim enim adhibere noluit, si res
aliter fieri posset. Constituit igitur oblatum auxilium accipere. Atlas
tamen postulavit ut, dum ipse abesset, Hercules caelum umeris sustineret.
Hoc autem negotium Hercules libenter suscepit, et quamquam res erat summi
laboris, totum pondus caeli continuos compluris dies solus sustinebat.
48. _THE RETURN OF ATLAS_
Atlas interea abierat et ad hortum Hesperidum, qui pauca milia passuum
aberat, se quam celerrime contulerat. Eo cum venisset, causam veniendi
exposuit et filias suas vehementer hortatus est ut poma traderent. Illae
diu haerebant; nolebant enim hoc facere, quod ab ipsa Iunone (ita ut ante
dictum est) hoc munus accepissent. Atlas tamen aliquando iis persuasit ut
sibi parerent, et poma ad Herculem rettulit. Hercules interea cum pluris
dies exspectavisset neque ullam famam de reditu Atlantis accepisset, hac
mora graviter commotus est. Tandem quinto die Atlantem vidit redeuntem,
et mox magno cum gaudio poma accepit; tum, postquam gratias pro tanto
beneficio egit, ad Graeciam proficisci maturavit.
49. _TWELFTH LABOR: CERBERUS THE THREE-HEADED DOG_
Postquam aurea poma ad Eurystheum relata sunt, unus modo relinquebatur e
duodecim laboribus quos Pythia Herculi praeceperat. Eurystheus autem cum
Herculem magnopere timeret, eum in aliquem locum mittere volebat unde
numquam redire posset. Negotium igitur ei dedit ut canem Cerberum ex Orco
in lucem traheret. Hoc opus omnium difficillimum erat, nemo enim umquam
ex Orco redierat. Praeterea Cerberus iste monstrum erat horribili specie,
cui tria erant capita serpentibus saevis cincta. Antequam tamen de hoc
labore narramus, non alienum videtur, quoniam de Orco mentionem fecimus,
pauca de ea regione proponere.
50. _CHARON'S FERRY_
De Orco, qui idem Hades appellabatur, haec traduntur. Ut quisque de vita
decesserat, manes eius ad Orcum, sedem mortuorum, a deo Mercurio
deducebantur. Huius regionis, quae sub terra fuisse dicitur, rex erat
Pluto, cui uxor erat Proserpina, Iovis et Cereris filia. Manes igitur a
Mercurio deducti primum ad ripam veniebant Stygis fluminis, quo regnum
Plutonis continetur. Hoc transire necesse erat antequam in Orcum venire
possent. Cum tamen in hoc flumine nullus pons factus esset, manes
transvehebantur a Charonte quodam, qui cum parva scapha ad ripam
exspectabat. Charon pro hoc officio mercedem postulabat, neque quemquam,
nisi hoc praemium prius dedisset, transvehere volebat. Quam ob causam mos
erat apud antiquos nummum in ore mortui ponere eo consilio, ut cum ad
Stygem venisset, pretium traiectus solvere posset. Ii autem qui post
mortem in terra non sepulti erant Stygem transire non potuerunt, sed in
ripa per centum annos errare coacti sunt; tum demum Orcum intrare licuit.
51. _THE REALM OF PLUTO_
Ut autem manes Stygem hoc modo transierant, ad alterum veniebant flumen,
quod Lethe appellabatur. Ex hoc flumine aquam bibere cogebantur; quod cum
fecissent, res omnis in vita gestas e memoria deponebant. Denique ad
sedem ipsius Plutonis veniebant, cuius introitus a cane Cerbero
custodiebatur. Ibi Pluto nigro vestitu indutus cum uxore Proserpina in
solio sedebat. Stabant etiam non procul ab eo loco tria alia solia, in
quibus sedebant Minos, Rhadamanthus, Aeacusque, iudices apud inferos. Hi
mortuis ius dicebant et praemia poenasque constituebant. Boni enim in
Campos Elysios, sedem beatorum, veniebant; improbi autem in Tartarum
mittebantur ac multis et variis suppliciis ibi excruciabantur.
52. _HERCULES CROSSES THE STYX_
Hercules postquam imperia Eurysthei accepit, in Laconiam ad Taenarum
statim se contulit; ibi enim spelunca erat ingenti magnitudine, per quam,
ut tradebatur, homines ad Orcum descendebant. Eo cum venisset, ex incolis
quaesivit quo in loco spelunca illa sita esset; quod cum cognovisset,
sine mora descendere constituit. Nec tamen solus hoc iter faciebat,
Mercurius enim et Minerva se ei socios adiunxerant. Ubi ad ripam Stygis
venit, Hercules scapham Charontis conscendit, ut ad ulteriorem ripam
transiret. Cum tamen Hercules vir esset ingenti magnitudine corporis,
Charon solvere nolebat; magnopere enim verebatur ne scapha sua tanto
pondere onerata in medio flumine mergeretur. Tandem tamen minis Herculis
territus Charon scapham solvit, et eum incolumem ad ulteriorem ripam
perduxit.
53. _THE LAST LABOR IS ACCOMPLISHED_
Postquam flumen Stygem hoc modo transiit, Hercules in sedem ipsius
Plutonis venit; et postquam causam veniendi docuit, ab eo petivit ut
Cerberum auferre sibi liceret. Pluto, qui de Hercule famam acceperat, eum
benigne excepit, et facultatem quam ille petebat libenter dedit.
Postulavit tamen ut Hercules ipse, cum imperata Eurysthei fecisset,
Cerberum in Orcum rursus reduceret. Hercules hoc pollicitus est, et
Cerberum, quem non sine magno periculo manibus prehenderat, summo cum
labore ex Orco in lucem et ad urbem Eurysthei traxit. Eo cum venisset,
tantus timor animum Eurysthei occupavit ut ex atrio statim refugerit; cum
autem paulum se ex timore recepisset, multis cum lacrimis obsecravit
Herculem ut monstrum sine mora in Orcum reduceret. Sic contra omnium
opinionem duodecim illi labores quos Pythia praeceperat intra duodecim
annos confecti sunt; quae cum ita essent, Hercules servitute tandem
liberatus magno cum gaudio Thebas rediit.
54. _THE CENTAUR NESSUS_
Postea Hercules multa alia praeclara perfecit, quae nunc perscribere
longum est. Tandem iam aetate provectus Deianiram, Oenei filiam, in
matrimonium duxit; post tamen tris annos accidit ut puerum quendam, cui
nomen erat Eunomus, casu occiderit. Cum autem mos esset ut si quis
hominem casu occidisset, in exsilium iret, Hercules cum uxore sua e
finibus eius civitatis exire maturavit. Dum tamen iter faciunt, ad flumen
quoddam pervenerunt in quo nullus pons erat; et dum quaerunt quonam modo
flumen transeant, accurrit centaurus Nessus, qui viatoribus auxilium
obtulit. Hercules igitur uxorem suam in tergum Nessi imposuit; tum ipse
flumen tranavit. Nessus autem paulum in aquam progressus ad ripam subito
revertebatur et Deianiram auferre conabatur. Quod cum animadvertisset
Hercules, ira graviter commotus arcum intendit et pectus Nessi sagitta
transfixit.
55. _THE POISONED ROBE_
Nessus igitur sagitta Herculis transfixus moriens humi iacebat; at ne
occasionem sui ulciscendi dimitteret, ita locutus est: "Tu, Deianira,
verba morientis audi. Si amorem mariti tui conservare vis, hunc sanguinem
qui nunc e pectore meo effunditur sume ac repone; tum, si umquam in
suspicionem tibi venerit, vestem mariti hoc sanguine inficies." Haec
locutus Nessus animam efflavit; Deianira autem nihil mali suspicata
imperata fecit. Paulo post Hercules bellum contra Eurytum, regem
Oechaliae, suscepit; et cum regem ipsum cum filiis interfecisset, Iolen
eius filiam captivam secum reduxit. Antequam tamen domum venit, navem ad
Cenaeum promunturium appulit, et in terram egressus aram constituit, ut
Iovi sacrificaret. Dum tamen sacrificium parat, Licham comitem suum domum
misit, qui vestem albam referret; mos enim erat apud antiquos, dum
sacrificia facerent, albam vestem gerere. At Deianira verita ne Hercules
amorem erga Iolen haberet, vestem priusquam Lichae dedit, sanguine Nessi
infecit.
[Illustration: HERCULES, NESSUS, AND DEJANIRA]
56. _THE DEATH OF HERCULES_
Hercules nihil mali suspicans vestem quam Lichas attulerat statim induit;
paulo post tamen dolorem per omnia membra sensit, et quae causa esset
eius rei magnopere mirabatur. Dolore paene exanimatus vestem detrahere
conatus est; illa tamen in corpore haesit, neque ullo modo abscindi
potuit. Tum demum Hercules quasi furore impulsus in montem Octam se
contulit, et in rogum, quem summa celeritate exstruxit, se imposuit. Hoc
cum fecisset, eos qui circumstabant oravit ut rogum quam celerrime
succenderent. Omnes diu recusabant; tandem tamen pastor quidam ad
misericordiam inductus ignem subdidit. Tum, dum omnia fumo obscurantur,
Hercules densa nube velatus a Iove in Olympum abreptus est.
THE ARGONAUTS
_The celebrated voyage of the Argonauts was brought about in this way.
Pelias had expelled his brother Aeson from his kingdom in Thessaly, and
had determined to take the life of Jason, the son of Aeson. Jason,
however, escaped and grew up to manhood in another country. At last he
returned to Thessaly; and Pelias, fearing that he might attempt to
recover the kingdom, sent him to fetch the Golden Fleece from Colchis,
supposing this to be an impossible feat. Jason with a band of heroes set
sail in the ship Argo (called after Argus, its builder), and after many
adventures reached Colchis. Here Aeetes, king of Colchis, who was
unwilling to give up the Fleece, set Jason to perform what seemed an
impossible task, namely to plough a field with certain fire-breathing
oxen, and then to sow it with dragon's teeth. Medea, however, the
daughter of the king, assisted Jason by her skill in magic, first to
perform the task appointed, and then to procure the Fleece. She then fled
with Jason, and to delay the pursuit of her father, sacrificed her
brother Absyrtus. After reaching Thessaly, Medea caused the death of
Pelias and was expelled from the country with her husband. They removed
to Corinth, and here Medea becoming jealous of Glauce, daughter of Creon,
caused her death by means of a poisoned robe. She was afterward carried
off in a chariot sent by the sun-god, and a little later Jason was
accidentally killed_.
57. _THE WICKED UNCLE_
Erant olim in Thessalia duo fratres, quorum alter Aeson, Pelias alter
appellabatur. Aeson primo regnum obtinuerat; at post paucos annos Pelias
regni cupiditate adductus non modo fratrem suum expulit, sed etiam in
animo habebat Iasonem, Aesonis filium, interficere. Quidam tamen ex
amicis Aesonis, ubi sententiam Peliae cognoverunt, puerum e tanto
periculo eripere constituerunt. Noctu igitur Iasonem ex urbe abstulerunt,
et cum postero die ad regem rediissent, ei renuntiaverunt puerum mortuum
esse. Pelias cum hoc audivisset, etsi re vera magnum gaudium percipiebat,
speciem tamen doloris praebuit et quae causa esset mortis quaesivit. Illi
autem cum bene intellegerent dolorem eius falsum esse, nescio quam
fabulam de morte pueri finxerunt.
58. _A FATEFUL ACCIDENT_
Post breve tempus Pelias, veritus ne regnum suum tanta vi et fraude
occupatum amitteret, amicum quendam Delphos misit, qui oraculum
consuleret. Ille igitur quam celerrime Delphos se contulit et quam ob
causam venisset demonstravit. Respondit oraculum nullum esse in
praesentia periculum; monuit tamen Peliam ut si quis unum calceum gerens
veniret, eum caveret. Post paucis annis accidit ut Pelias magnum
sacrificium facturus esset; nuntios in omnis partis dimiserat et certam
diem conveniendi dixerat. Die constituta magnus hominum numerus undique
ex agris convenit; in his autem venit etiam Iason, qui a pueritia apud
centaurum quendam habitaverat. Dum tamen iter facit, unum e calceis in
transeundo nescio quo flumine amisit.
59. _THE GOLDEN FLEECE_
Iason igitur cum calceum amissum nullo modo recipere posset, uno pede
nudo in regiam pervenit. Quem cum Pelias vidisset, subito timore adfectus
est; intellexit enim hunc esse hominem quem oraculum demonstravisset. Hoc
igitur consilium iniit. Rex erat quidam Aeetes, qui regnum Colchidis illo
tempore obtinebat. Huic commissum erat vellus illud aureum quod Phrixus
olim ibi reliquerat. Constituit igitur Pelias Iasoni negotium dare ut hoc
vellere potiretur; cum enim res esset magni periculi, eum in itinere
periturum esse sperabat. Iasonem igitur ad se arcessivit, et eum
cohortatus quid fieri vellet docuit. Ille etsi intellegebat rem esse
difficillimam, negotium libenter suscepit.
60. _THE BUILDING OF THE GOOD SHIP ARGO_
Cum tamen Colchis multorum dierum iter ab eo loco abesset, solus Iason
proficisci noluit. Dimisit igitur nuntios in omnis partis, qui causam
itineris docerent et diem certam conveniendi dicerent. Interea, postquam
omnia quae sunt usui ad armandas navis comportari iussit, negotium dedit
Argo cuidam, qui summam scientiam nauticarum rerum habebat, ut navem
aedificaret. In his rebus circiter decem dies consumpti sunt; Argus enim,
qui operi praeerat, tantam diligentiam adhibebat ut ne nocturnum quidem
tempus ad laborem intermitteret. Ad multitudinem hominum transportandam
navis paulo erat latior quam quibus in nostro mari uti consuevimus, et ad
vim tempestatum perferendam tota e robore facta est.
61. _THE ANCHOR IS WEIGHED_
Interea is dies appetebat quem Iason per nuntios edixerat, et ex omnibus
regionibus Graeciae multi, quos aut rei novitas aut spes gloriae movebat,
undique conveniebant. Traditum est autem in hoc numero fuisse Herculem,
de quo supra multa perscripsimus, Orpheum, citharoedum praeclarissimum,
Theseum, Castorem, multosque alios quorum nomina sunt notissima. Ex his
Iason quos arbitratus est ad omnia pericula subeunda paratissimos esse,
eos ad numerum quinquaginta delegit et socios sibi adiunxit; tum paucos
dies commoratus, ut ad omnis casus subsidia compararet, navem deduxit, et
tempestatem ad navigandum idoneam nactus magno cum plausu omnium solvit.
62. _A FATAL MISTAKE_
Haud multo post Argonautae (ita enim appellabantur qui in ista navi
vehebantur) insulam quandam, nomine Cyzicum, attigerunt; et e navi
egressi a rege illius regionis hospitio excepti sunt. Paucas horas ibi
commorati ad solis occasum rursus solverunt; sed postquam pauca milia
passuum progressi sunt, tanta tempestas subito coorta est ut cursum
tenere non possent, et in eandem partem insulae unde nuper profecti erant
magno cum periculo deicerentur. Incolae tamen, cum nox esset obscura,
Argonautas non agnoscebant, et navem inimicam venisse arbitrati arma
rapuerunt et eos egredi prohibebant. Acriter in litore pugnatum est, et
rex ipse, qui cum aliis decucurrerat, ab Argonautis occisus est. Mox
tamen, cum iam dilucesceret, senserunt incolae se errare et arma
abiecerunt; Argonautae autem cum regem occisum esse viderent, magnum
dolorem perceperunt.
63. _THE LOSS OF HYLAS_
Postridie eius diei Iason tempestatem satis idoneam esse arbitratus
(summa enim tranquillitas iam consecuta erat), ancoras sustulit, et pauca
milia passuum progressus ante noctem Mysiam attigit. Ibi paucas horas in
ancoris exspectavit; a nautis enim cognoverat aquae copiam quam secum
haberent iam deficere, quam ob causam quidam ex Argonautis in terram
egressi aquam quaerebant. Horum in numero erat Hylas quidam, puer forma
praestantissima. Qui dum fontem quaerit, a comitibus paulum secesserat.
Nymphae autem quae fontem colebant, cum iuvenem vidissent, ei persuadere
conatae sunt ut secum maneret; et cum ille negaret se hoc facturum esse,
puerum vi abstulerunt.
Comites eius postquam Hylam amissum esse senserunt, magno dolore adfecti
diu frustra quaerebant. Hercules autem et Polyphemus, qui vestigia pueri
longius secuti erant, ubi tandem ad litus redierunt, Iasonem solvisse
cognoverunt.
64. _DIFFICULT DINING_
Post haec Argonautae ad Thraciam cursum tenuerunt, et postquam ad oppidum
Salmydessum navem appulerunt, in terram egressi sunt. Ibi cum ab incolis
quaesissent quis regnum eius regionis obtineret, certiores facti sunt
Phineum quendam tum regem esse. Cognoverunt etiam hunc caecum esse et
diro quodam supplicio adfici, quod olim se crudelissimum in filios suos
praebuisset. Cuius supplici hoc erat genus. Missa erant a Iove monstra
quaedam specie horribili, quae capita virginum, corpora volucrum
habebant. Hae volucres, quae Harpyiae appellabantur, Phineo summam
molestiam adferebant; quotiens enim ille accubuerat, veniebant et cibum
appositum statim auferebant. Quo factum est ut haud multum abesset quin
Phineus fame moreretur.
65. _THE DELIVERANCE OF PHINEUS_
Res igitur male se habebat cum Argonautae navem appulerunt. Phineus autem
simul atque audivit eos in suos finis egressos esse, magnopere gavisus
est. Sciebat enim quantam opinionem virtutis Argonautae haberent, nec
dubitabat quin sibi auxilium ferrent. Nuntium igitur ad navem misit, qui
Iasonem sociosque ad regiam vocaret. Eo cum venissent, Phineus
demonstravit quanto in periculo suae res essent, et promisit se magna
praemia daturum esse, si illi remedium repperissent. Argonautae negotium
libenter susceperunt, et ubi hora venit, cum rege accubuerunt; at simul
ac cena apposita est, Harpyiae cenaculum intraverunt et cibum auferre
conabantur. Argonautae primum gladiis volucres petierunt; cum tamen
viderent hoc nihil prodesse, Zetes et Calais, qui alis erant instructi,
in aera se sublevaverunt, ut desuper impetum facerent. Quod cum
sensissent Harpyiae, rei novitate perterritae statim aufugerunt, neque
postea umquam redierunt.
66. _THE SYMPLEGADES_
Hoc facto Phineus, ut pro tanto beneficio meritam gratiam referret,
Iasoni demonstravit qua ratione Symplegades vitare posset. Symplegades
autem duae erant rupes ingenti magnitudine, quae a Iove positae erant eo
consilio, ne quis ad Colchida perveniret. Hae parvo intervallo in mari
natabant, et si quid in medium spatium venerat, incredibili celeritate
concurrebant. Postquam igitur a Phineo doctus est quid faciendum esset,
Iason sublatis ancoris navem solvit, et leni vento provectus mox ad
Symplegades appropinquavit. Tum in prora stans columbam quam in manu
tenebat emisit. Illa recta via per medium spatium volavit, et priusquam
rupes conflixerunt, incolumis evasit cauda tantum amissa. Tum rupes
utrimque discesserunt; antequam tamen rursus concurrerent, Argonautae,
bene intellegentes omnem spem salutis in celeritate positam esse, summa
vi remis contenderunt et navem incolumem perduxerunt. Hoc facto dis
gratias maximas egerunt, quorum auxilio e tanto periculo erepti essent;
omnes enim sciebant non sine auxilio deorum rem tam feliciter evenisse.
67. _A HEAVY TASK_
Brevi intermisso spatio Argonautae ad flumen Phasim venerunt, quod in
finibus Colchorum erat. Ibi cum navem appulissent et in terram egressi
essent, statim ad regem Aeetem se contulerunt et ab eo postulaverunt ut
vellus aureum sibi traderetur. Ille cum audivisset quam ob causam
Argonautae venissent, ira commotus est et diu negabat se vellus
traditurum esse. Tandem tamen, quod sciebat Iasonem non sine auxilio
deorum hoc negotium suscepisse, mutata sententia promisit se vellus
traditurum, si Iason labores duos difficillimos prius perfecisset; et cum
Iason dixisset se ad omnia pericula subeunda paratum esse, quid fieri
vellet ostendit. Primum iungendi erant duo tauri specie horribili, qui
flammas ex ore edebant; tum his iunctis ager quidam arandus erat et
dentes draconis serendi. His auditis Iason etsi rem esse summi periculi
intellegebat, tamen, ne hanc occasionem rei bene gerendae amitteret,
negotium suscepit.
68. _THE MAGIC OINTMENT_
Medea, regis filia, Iasonem adamavit, et ubi audivit eum tantum periculum
subiturum esse, rem aegre ferebat. Intellegebat enim patrem suum hunc
laborem proposuisse eo ipso consilio, ut Iason moreretur. Quae cum ita
essent, Medea, quae summam scientiam medicinae habebat, hoc consilium
iniit. Media nocte insciente patre ex urbe evasit, et postquam in montis
finitimos venit, herbas quasdam carpsit; tum suco expresso unguentum
paravit quod vi sua corpus aleret nervosque confirmaret. Hoc facto Iasoni
unguentum dedit; praecepit autem ut eo die quo isti labores conficiendi
essent corpus suum et arma mane oblineret. Iason etsi paene omnibus
hominibus magnitudine et viribus corporis antecellebat (vita enim omnis
in venationibus atque in studio rei militaris consumebatur), tamen hoc
consilium non neglegendum esse censebat.
69. _THE SOWING OF THE DRAGON'S TEETH_
Ubi is dies venit quem rex ad arandum agrum edixerat, Iason orta luce cum
sociis ad locum constitutum se contulit. Ibi stabulum ingens repperit, in
quo tauri erant inclusi; tum portis apertis tauros in lucem traxit, et
summa cum difficultate iugum imposuit. At Aeetes cum videret tauros nihil
contra Iasonem valere, magnopere miratus est; nesciebat enim filiam suam
auxilium ei dedisse. Tum Iason omnibus aspicientibus agrum arare coepit,
qua in re tantam diligentiam praebuit ut ante meridiem totum opus
confecerit. Hoc facto ad locum ubi rex sedebat adiit et dentis draconis
postulavit; quos ubi accepit, in agrum quem araverat magna cum diligentia
sparsit. Horum autem dentium natura erat talis ut in eo loco ubi sementes
factae essent viri armati miro quodam modo gignerentur.
70. _A STRANGE CROP_
Nondum tamen Iason totum opus confecerat; imperaverat enim ei Aeetes ut
armatos viros qui e dentibus gignerentur solus interficeret. Postquam
igitur omnis dentis in agrum sparsit, Iason lassitudine exanimatus quieti
se tradidit, dum viri isti gignerentur. Paucas horas dormiebat, sub
vesperum tamen e somno subito excitatus rem ita evenisse ut praedictum
esset cognovit; nam in omnibus agri partibus viri ingenti magnitudine
corporis gladiis galeisque armati mirum in modum e terra oriebantur. Hoc
cognito Iason consilium quod dedisset Medea non omittendum esse putabat.
Saxum igitur ingens (ita enim Medea praeceperat) in medios viros
coniecit. Illi undique ad locum concurrerunt, et cum quisque sibi id
saxum nescio cur habere vellet, magna controversia orta est. Mox strictis
gladiis inter se pugnare coeperunt, et cum hoc modo plurimi occisi
essent, reliqui vulneribus confecti a Iasone nullo negotio interfecti
sunt.
71. _THE FLIGHT OF MEDEA_
Rex Aeetes ubi Iasonem laborem propositum confecisse cognovit, ira
graviter commotus est; id enim per dolum factum esse intellegebat; nec
dubitabat quin Medea ei auxilium tulisset. Medea autem cum intellegeret
se in magno fore periculo si in regia maneret, fuga salutem petere
constituit. Omnibus rebus igitur ad fugam paratis media nocte insciente
patre cum fratre Absyrto evasit, et quam celerrime ad locum ubi Argo
subducta erat se contulit. Eo cum venisset, ad pedes Iasonis se proiecit,
et multis cum lacrimis eum obsecravit ne in tanto discrimine mulierem
desereret quae ei tantum profuisset. Ille quod memoria tenebat se per
eius auxilium e magno periculo evasisse, libenter eam excepit, et
postquam causam veniendi audivit, hortatus est ne patris iram timeret.
Promisit autem se quam primum eam in navi sua avecturum.
72. _THE SEIZURE OF THE FLEECE_
Postridie eius diei Iason cum sociis suis orta luce navem deduxit, et
tempestatem idoneam nacti ad eum locum remis contenderunt, quo in loco
Medea vellus celatum esse demonstrabat. Cum eo venissent, Iason in terram
egressus est, et sociis ad mare relictis, qui praesidio navi essent, ipse
cum Medea in silvas se contulit. Pauca milia passuum per silvam
progressus vellus quod quaerebat ex arbore suspensum vidit. Id tamen
auferre erat summae difficultatis; non modo enim locus ipse egregie et
natura et arte erat munitus, sed etiam draco quidam specie terribili
arborem custodiebat. Tum Medea, quae, ut supra demonstravimus, medicinae
summam scientiam habuit, ramum quem de arbore proxima deripuerat veneno
infecit. Hoc facto ad locum appropinquavit, et draconem, qui faucibus
apertis eius adventum exspectabat, veneno sparsit; deinde, dum draco
somno oppressus dormit, Iason vellus aureum de arbore deripuit et cum
Medea quam celerrime pedem rettulit.
73. _THE RETURN TO THE ARGO_
Dum autem ea geruntur, Argonautae, qui ad mare relicti erant, anxio animo
reditum Iasonis exspectabant; id enim negotium summi esse periculi
intellegebant. Postquam igitur ad occasum solis frustra exspectaverunt,
de eius salute desperare coeperunt, nec dubitabant quin aliqui casus
accidisset. Quae cum ita essent, maturandum sibi censuerunt, ut duci
auxilium ferrent; sed dum proficisci parant, lumen quoddam subito
conspiciunt mirum in modum intra silvas refulgens, et magnopere mirati
quae causa esset eius rei ad locum concurrunt. Quo cum venissent, Iasoni
et Medeae advenientibus occurrerunt, et vellus aureum luminis eius causam
esse cognoverunt. Omni timore sublato magno cum gaudio ducem suum
exceperunt, et dis gratias maximas egerunt quod res tam feliciter
evenisset.
74. _THE PURSUIT_
His rebus gestis omnes sine mora navem rursus conscenderunt, et sublatis
ancoris prima vigilia solverunt; neque enim satis tutum esse arbitrati
sunt in eo loco manere. At rex Aeetes, qui iam ante inimico in eos fuerat
animo, ubi cognovit filiam suam non modo ad Argonautas se recepisse sed
etiam ad vellus auferendum auxilium tulisse, hoc dolore gravius exarsit.
Navem longam quam celerrime deduci iussit, et militibus impositis
fugientis insecutus est. Argonautae, qui rem in discrimine esse bene
sciebant, omnibus viribus remis contendebant; cum tamen navis qua
vehebantur ingenti esset magnitudine, non eadem celeritate qua Colchi
progredi poterant. Quo factum est ut minimum abesset quin a Colchis
sequentibus caperentur, neque enim longius intererat quam quo telum adici
posset. At Medea cum vidisset quo in loco res essent, paene omni spe
deposita infandum hoc consilium cepit.
75. _A FEARFUL EXPEDIENT_
Erat in navi Argonautarum filius quidam regis Aeetae, nomine Absyrtus,
quem, ut supra demonstravimus, Medea ex urbe fugiens secum abduxerat.
Hunc puerum Medea interficere constituit eo consilio, ut membris eius in
mare coniectis cursum Colchorum impediret; certo enim sciebat Aeetem, cum
membra fili vidisset, non longius prosecuturum esse. Neque opinio Medeam
fefellit, omnia enim ita evenerunt ut speraverat. Aeetes ubi primum
membra vidit, ad ea conligenda navem teneri iussit. Dum tamen ea
geruntur, Argonautae non intermisso remigandi labore mox e conspectu
hostium auferebantur, neque prius fugere destiterunt quam ad flumen
Eridanum pervenerunt. Aeetes nihil sibi profuturum esse arbitratus si
longius progressus esset, animo demisso domum revertit, ut fili corpus ad
sepulturam daret.
76. _THE BARGAIN WITH PELIAS_
Tandem post multa pericula Iason in eundem locum pervenit unde profectus
erat. Tum e navi egressus ad regem Peliam, qui regnum adhuc obtinebat,
statim se contulit, et vellere aureo monstrato ab eo postulavit ut regnum
sibi traderetur; Pelias enim pollicitus erat, si Iason vellus
rettulisset, se regnum ei traditurum. Postquam Iason quid fieri vellet
ostendit, Pelias primo nihil respondit, sed diu in eadem tristitia
tacitus permansit; tandem ita locutus est: "Vides me aetate iam esse
confectum, neque dubium est quin dies supremus mihi appropinquet. Liceat
igitur mihi, dum vivam, hoc regnum obtinere; cum autem tandem decessero,
tu mihi succedes." Hac oratione adductus Iason respondit se id facturum
quod ille rogasset.
77. _MAGIC ARTS_
His rebus cognitis Medea rem aegre tulit, et regni cupiditate adducta
mortem regi per dolum inferre constituit. Hoc constituto ad filias regis
venit atque ita locuta est: "Videtis patrem vestrum aetate iam esse
confectum neque ad laborem regnandi perferendum satis valere. Vultisne
eum rursus iuvenem fieri?" Tum filiae regis ita responderunt: "Num hoc
fieri potest? Quis enim umquam e sene iuvenis factus est?" At Medea
respondit: "Me medicinae summam habere scientiam scitis. Nunc igitur
vobis demonstrabo quo modo haec res fieri possit." Postquam finem
loquendi fecit, arietem aetate iam confectum interfecit et membra eius in
vase aeneo posuit, atque igni supposito in aquam herbas quasdam infudit.
Tum, dum aqua effervesceret, carmen magicum cantabat. Mox aries e vase
exsiluit et viribus refectis per agros currebat.
78. _A DANGEROUS EXPERIMENT_
Dum filiae regis hoc miraculum stupentes intuentur, Medea ita locuta est:
"Videtis quantum valeat medicina. Vos igitur, si vultis patrem vestrum in
adulescentiam reducere, id quod feci ipsae facietis. Vos patris membra in
vas conicite; ego herbas magicas praebebo." Quod ubi auditum est, filiae
regis consilium quod dedisset Medea non omittendum putaverunt. Patrem
igitur Peliam necaverunt et membra eius in vas aeneum coniecerunt; nihil
autem dubitabant quin hoc maxime ei profuturum esset. At res omnino
aliter evenit ac speraverant, Medea enim non easdem herbas dedit quibus
ipsa usa erat. Itaque postquam diu frustra exspectaverunt, patrem suum re
vera mortuum esse intellexerunt. His rebus gestis Medea se cum coniuge
suo regnum accepturam esse sperabat; sed cives cum intellegerent quo modo
Pelias periisset, tantum scelus aegre tulerunt. Itaque Iasone et Medea e
regno expulsis Acastum regem creaverunt.
79. _A FATAL GIFT_
Iason et Medea e Thessalia expulsi ad urbem Corinthum venerunt, cuius
urbis Creon quidam regnum tum obtinebat. Erat autem Creonti filia una,
nomine Glauce. Quam cum vidisset, Iason constituit Medeae uxori suae
nuntium mittere eo consilio, ut Glaucen in matrimonium duceret. At Medea
ubi intellexit quae ille in animo haberet, ira graviter commota iure
iurando confirmavit se tantam iniuriam ulturam. Hoc igitur consilium
cepit. Vestem paravit summa arte textam et variis coloribus infectam;
hanc mortifero quodam veneno tinxit, cuius vis talis erat ut si quis eam
vestem induisset, corpus eius quasi igni ureretur. Hoc facto vestem ad
Glaucen misit; illa autem nihil mali suspicans donum libenter accepit, et
vestem novam more feminarum statim induit.
80. _MEDEA KILLS HER SONS_
Vix vestem induerat Glauce cum dolorem gravem per omnia membra sensit, et
paulo post crudeli cruciatu adfecta e vita excessit. His rebus gestis
Medea furore atque amentia impulsa filios suos necavit; tum magnum sibi
fore periculum arbitrata si in Thessalia maneret, ex ea regione fugere
constituit. Hoc constituto solem oravit ut in tanto periculo auxilium
sibi praeberet. Sol autem his precibus commotus currum misit cui erant
iuncti dracones alis instructi. Medea non omittendam tantam occasionem
arbitrata currum ascendit, itaque per aera vecta incolumis ad urbem
Athenas pervenit. Iason ipse brevi tempore miro modo occisus est. Accidit
sive casu sive consilio deorum ut sub umbra navis suae, quae in litus
subducta erat, dormiret. Mox navis, quae adhuc erecta steterat, in eam
partem ubi Iason iacebat subito delapsa virum infelicem oppressit.
[Illustration: MEDEA MEDITATING THE MURDER OF HER SONS]
ULYSSES
_Ulysses, a famous Greek hero, took a prominent part in the long siege of
Troy. After the fall of the city, he set out with his followers on his
homeward voyage to Ithaca, an island of which he was king; but being
driven out of his course by northerly winds, he was compelled to touch at
the country of the Lotus-eaters, who are supposed to have lived on the
north coast of Africa. Some of his comrades were so delighted with the
lotus fruit that they wished to remain in the country, but Ulysses
compelled them to embark again and continued his voyage. He next came to
the island of Sicily, and fell into the hands of the giant Polyphemus,
one of the Cyclopes. After several of his comrades had been killed by
this monster, Ulysses made his escape by stratagem and reached the
country of the winds. Here he received the help of Aeolus, king of the
winds, and having set sail again, arrived within sight of Ithaca; but
owing to the folly of his companions, the winds became suddenly adverse
and he was again driven back. He then touched at an island which was the
home of Circe, a powerful enchantress, who exercised her charms on his
companions and turned them into swine. By the help of the god Mercury,
Ulysses not only escaped this fate himself, but also forced Circe to
restore her victims to human shape. After staying a year with Circe, he
again set out and eventually reached his home_.
81. _HOMEWARD BOUND_
Urbem Troiam a Graecis decem annos obsessam esse satis constat; de hoc
enim bello Homerus, maximus poetarum Graecorum, Iliadem opus notissimum
scripsit. Troia tandem per insidias capta, Graeci longo bello fessi domum
redire maturaverunt. Omnibus rebus igitur ad profectionem paratis navis
deduxerunt, et tempestatem idoneam nacti magno cum gaudio solverunt. Erat
inter primos Graecorum Ulixes quidam, vir summae virtutis ac prudentiae,
quem dicunt nonnulli dolum istum excogitasse quo Troiam captam esse
constat. Hic regnum insulae Ithacae obtinuerat, et paulo antequam cum
reliquis Graecis ad bellum profectus est, puellam formosissimam, nomine
Penelopen, in matrimonium duxerat. Nunc igitur cum iam decem annos quasi
in exsilio consumpsisset, magna cupiditate patriae et uxoris videndae
ardebat.
82. _THE LOTUS-EATERS_
Postquam tamen pauca milia passuum a litore Troiae progressi sunt, tanta
tempestas subito coorta est ut nulla navium cursum tenere posset, sed
aliae alias in partis disicerentur. Navis autem qua ipse Ulixes vehebatur
vi tempestatis ad meridiem delata decimo die ad litus Libyae appulsa est.
Ancoris iactis Ulixes constituit nonnullos e sociis in terram exponere,
qui aquam ad navem referrent et qualis esset natura eius regionis
cognoscerent. Hi igitur e navi egressi imperata facere parabant. Dum
tamen fontem quaerunt, quibusdam ex incolis obviam facti ab iis hospitio
accepti sunt. Accidit autem ut maior pars victus eorum hominum in miro
quodam fructu quem lotum appellabant consisteret. Quam cum Graeci
gustassent, patriae et sociorum statim obliti confirmaverunt se semper in
ea terra mansuros, ut dulci illo cibo in perpetuum vescerentur.
83. _THE RESCUE_
Ulixes cum ab hora septima ad vesperum exspectasset, veritus ne socii sui
in periculo versarentur, nonnullos e reliquis misit, ut quae causa esset
morae cognoscerent. Hi igitur in terram expositi ad vicum qui non longe
aberat se contulerunt; quo cum venissent, socios suos quasi vino ebrios
reppererunt. Tum ubi causam veniendi docuerunt, iis persuadere conabantur
ut secum ad navem redirent. Illi tamen resistere ac manu se defendere
coeperunt, saepe clamitantes se numquam ex eo loco abituros. Quae cum ita
essent, nuntii re infecta ad Ulixem redierunt. His rebus cognitis ipse
cum omnibus qui in navi relicti erant ad locum venit; et socios suos
frustra hortatus ut sua sponte redirent, manibus eorum post terga vinctis
invitos ad navem reportavit. Tum ancoris sublatis quam celerrime e portu
solvit.
84. _THE ONE-EYED GIANT_
Postquam ea tota nocte remis contenderunt, postridie ad terram ignotam
navem appulerunt. Tum, quod naturam eius regionis ignorabat, ipse Ulixes
cum duodecim e sociis in terram egressus loca explorare constituit.
Paulum a litore progressi ad speluncam ingentem pervenerunt, quam
habitari senserunt; eius enim introitum et natura loci et manu munitum
esse animadverterunt. Mox, etsi intellegebant se non sine periculo id
facturos, speluncam intraverunt; quod cum fecissent, magnam copiam lactis
in vasis ingentibus conditam invenerunt. Dum tamen mirantur quis in ea
sede habitaret, sonitum terribilem audiverunt, et oculis ad portam tortis
monstrum horribile viderunt, humana quidem specie et figura, sed ingenti
magnitudine corporis. Cum autem animadvertissent monstrum unum oculum
tantum habere in media fronte positum, intellexerunt hunc esse unum e
Cyclopibus, de quibus famam iam acceperant.
85. _THE GIANT'S SUPPER_
Cyclopes autem pastores erant quidam qui insulam Siciliam et praecipue
montem Aetnam incolebant; ibi enim Volcanus, praeses fabrorum et ignis
repertor, cuius servi Cyclopes erant, officinam suam habebat.
Graeci igitur simul ac monstrum viderunt, terrore paene exanimati in
interiorem partem speluncae refugerunt et se ibi abdere conabantur.
Polyphemus autem (sic enim Cyclops appellabatur) pecus suum in speluncam
compulit; deinde, cum saxo ingenti portam obstruxisset, ignem in media
spelunca fecit. Hoc facto, oculo omnia perlustrabat, et cum sensisset
homines in interiore parte speluncae esse abditos, magna voce exclamavit:
"Qui homines estis? Mercatores an latrones?" Tum Ulixes respondit se
neque mercatores esse neque praedandi causa venisse; sed a Troia
redeuntis vi tempestatum a recto cursu depulsos esse. Oravit etiam ut
sibi sine iniuria abire liceret. Tum Polyphemus quaesivit ubi esset navis
qua vecti essent; sed Ulixes cum sibi maxime praecavendum esse bene
intellegeret, respondit navem suam in rupis coniectam omnino fractam
esse. Polyphemus autem nullo responso dato duo e sociis manu corripuit,
et membris eorum divulsis carnem devorare coepit.
86. _A DESPERATE SITUATION_
Dum haec geruntur, Graecorum animos tantus terror occupavit ut ne vocem
quidem edere possent, sed omni spe salutis deposita mortem praesentem
exspectarent. Polyphemus, postquam fames hac tam horribili cena depulsa
est, humi prostratus somno se dedit. Quod cum vidisset Ulixes, tantam
occasionem rei gerendae non omittendam arbitratus, in eo erat ut pectus
monstri gladio transfigeret. Cum tamen nihil temere agendum existimaret,
constituit explorare, antequam hoc faceret, qua ratione ex spelunca
evadere possent. At cum saxum animadvertisset quo introitus obstructus
erat, nihil sibi profuturum intellexit si Polyphemum interfecisset. Tanta
enim erat eius saxi magnitudo ut ne a decem quidem hominibus amoveri
posset. Quae cum ita essent, Ulixes hoc conatu destitit et ad socios
rediit; qui cum intellexissent quo in loco res essent, nulla spe salutis
oblata de fortunis suis desperare coeperunt. Ille tamen ne animos
demitterent vehementer hortatus est; demonstravit se iam antea e multis
et magnis periculis evasisse, neque dubium esse quin in tanto discrimine
di auxilium laturi essent.
87. _A PLAN FOR VENGEANCE_
Orta luce Polyphemus iam e somno excitatus idem quod hesterno die fecit;
correptis enim duobus e reliquis viris carnem eorum sine mora devoravit.
Tum, cum saxum amovisset, ipse cum pecore suo ex spelunca progressus est;
quod cum Graeci viderent, magnam in spem se post paulum evasuros
venerunt. Mox tamen ab hac spe repulsi sunt; nam Polyphemus, postquam
omnes oves exierunt, saxum in locum restituit. Reliqui omni spe salutis
deposita lamentis lacrimisque se dediderunt; Ulixes vero, qui, ut supra
demonstravimus, vir magni fuit consili, etsi intellegebat rem in
discrimine esse, nondum omnino desperabat. Tandem, postquam diu haec toto
animo cogitavit, hoc consilium cepit. E lignis quae in spelunca reposita
erant palum magnum delegit. Hunc summa cum diligentia praeacutum fecit;
tum, postquam sociis quid fieri vellet ostendit, reditum Polyphemi
exspectabat.
88. _A GLASS TOO MUCH_
Sub vesperum Polyphemus ad speluncam rediit, et eodem modo quo antea
cenavit. Tum Ulixes utrem vini prompsit, quem forte (id quod ei erat
saluti) secum attulerat; et postquam magnum poculum vino complevit,
monstrum ad bibendum provocavit. Polyphemus, qui numquam antea vinum
gustaverat, totum poculum statim exhausit; quod cum fecisset, tantam
voluptatem percepit ut iterum et tertium poculum repleri iusserit. Tum,
cum quaesivisset quo nomine Ulixes appellaretur, ille respondit se
Neminem appellari; quod cum audivisset, Polyphemus ita locutus est:
"Hanc, tibi gratiam pro tanto beneficio referam; te postremum omnium
devorabo." Hoc cum dixisset, cibo vinoque gravis recubuit et brevi
tempore somno oppressus est. Tum Ulixes sociis convocatis, "Habemus,"
inquit, "quam petiimus facultatem; ne igitur tantam occasionem rei
gerendae omittamus."
89. _THE BLINDING OF POLYPHEMUS_
Hac oratione habita, postquam extremum palum igni calefecit, oculum
Polyphemi dormientis ferventi ligno perfodit; quo facto omnes in diversas
speluncae partis se abdiderunt. At ille subito illo dolore oculi e somno
excitatus clamorem terribilem sustulit, et dum per speluncam errat,
Ulixem manu prehendere conabatur; cum tamen iam omnino caecus esset,
nullo modo hoc efficere potuit. Interea reliqui Cyclopes clamore audito
undique ad speluncam convenerunt, et ad introitum adstantes quid
Polyphemus ageret quaesiverunt, et quam ob causam tantum clamorem
sustulisset. Ille respondit se graviter vulneratum esse et magno dolore
adfici. Cum tamen postea quaesivissent quis ei vim intulisset, respondit
ille Neminem id fecisse; quibus rebus auditis unus e Cyclopibus: "At si
nemo," inquit, "te vulneravit, haud dubium est quin consilio deorum,
quibus resistere nec possumus nec volumus, hoc supplicio adficiaris." Hoc
cum dixisset, abierunt Cyclopes eum in insaniam incidisse arbitrati.
90. _THE ESCAPE_
Polyphemus ubi socios suos abiisse sensit, furore atque amentia impulsus
Ulixem iterum quaerere coepit; tandem cum portam invenisset, saxum quo
obstructa erat amovit, ut pecus in agros exiret. Tum ipse in introitu
consedit, et ut quaeque ovis ad hunc locum venerat, eius tergum manibus
tractabat, ne viri inter ovis exire possent. Quod cum animadvertisset
Ulixes, intellexit omnem spem salutis in dolo magis quam in virtute poni.
Itaque hoc consilium iniit. Primum tris quas vidit pinguissimas ex ovibus
delegit, quas cum inter se viminibus coniunxisset, unum ex sociis suis
ventribus earum ita subiecit ut omnino lateret; deinde ovis hominem secum
ferentis ad portam egit. Id accidit quod fore suspicatus erat. Polyphemus
enim postquam terga ovium manibus tractavit, eas praeterire passus est.
Ulixes ubi rem tam feliciter evenisse vidit, omnis socios suos ex ordine
eodem modo emisit; quo facto ipse novissimus evasit.
91. _OUT OF DANGER_
Iis rebus ita confectis, Ulixes veritus ne Polyphemus fraudem sentiret,
cum sociis quam celerrime ad litus contendit; quo cum venissent, ab iis
qui navi praesidio relicti erant magna cum laetitia excepti sunt. Hi enim
cum anxiis animis iam tris dies continuos reditum eorum exspectavissent,
eos in aliquod periculum magnum incidisse (id quidem quod erat)
suspicati, ipsi auxiliandi causa egredi parabant. Tum Ulixes non satis
tutum arbitratus in eo loco manere, quam celerrime profisisci constituit.
Iussit igitur omnis navem conscendere, et ancoris sublatis paulum a
litore in altum provectus est. Tum magna voce exclamavit: "Tu, Polypheme,
qui iura hospiti spernis, iustam et debitam poenam immanitatis tuae
solvisti." Hac voce audita Polyphemus ira vehementer commotus ad mare se
contulit, et ubi navem paulum a litore remotam esse intellexit, saxum
ingens manu correptum in eam partem coniecit unde vocem venire sensit.
Graeci autem, etsi non multum afuit quin submergerentur, nullo damno
accepto cursum tenuerunt.
92. _THE COUNTRY OF THE WINDS_
Pauca milia passuum ab eo loco progressus Ulixes ad insulam Aeoliam navem
appulit. Haec patria erat ventorum,
"Hic vasto rex Aeolus antro
luctantis ventos tempestatesque sonoras
imperio premit ac vinclis et carcere frenat."
Ibi rex ipse Graecos hospitio excepit, atque iis persuasit ut ad
recuperandas viris paucos dies in ea regione commorarentur. Septimo die
cum socii e laboribus se recepissent, Ulixes, ne anni tempore a
navigatione excluderetur, sibi sine mora proficiscendum statuit. Tum
Aeolus, qui sciebat Ulixem cupidissimum esse patriae videndae, ei iam
profecturo magnum saccum e corio confectum dedit, in quo ventos omnis
praeter unum incluserat. Zephyrum tantum solverat, quod ille ventus ab
insula Aeolia ad Ithacam naviganti est secundus. Ulixes hoc donum
libenter accepit, et gratiis pro tanto beneficio actis saccum ad malum
adligavit. Tum omnibus rebus ad profectionem paratis meridiano fere
tempore e portu solvit.
93. _THE WIND-BAG_
Novem dies secundissimo vento cursum tenuerunt, iamque in conspectum
patriae suae venerant, cum Ulixes lassitudine confectus (ipse enim
gubernabat) ad quietem capiendam recubuit. At socii, qui iam dudum
mirabantur quid in illo sacco inclusum esset, cum ducem somno oppressum
viderent, tantam occasionem non omittendam arbitrati sunt; credebant enim
aurum et argentum ibi esse celata. Itaque spe lucri adducti saccum sine
mora solverunt, quo facto venti
"velut agmine facto
qua data porta ruunt, et terras turbine perflant."
Hic tanta tempestas subito coorta est ut illi cursum tenere non possent
sed in eandem partem unde erant profecti referrentur. Ulixes e somno
excitatus quo in loco res esset statim intellexit; saccum solutum,
Ithacam post tergum relictam vidit. Tum vero ira vehementer exarsit
sociosque obiurgabat quod cupiditate pecuniae adducti spem patriae
videndae proiecissent.
94. _A DRAWING OF LOTS_
Brevi spatio intermisso Graeci insulae cuidam appropinquaverunt in qua
Circe, filia Solis, habitabat. Quo cum navem appulisset, Ulixes in terram
frumentandi causa egrediendum esse statuit; nam cognoverat frumentum quod
in navi haberent iam deficere. Sociis igitur ad se convocatis quo in loco
res esset et quid fieri vellet ostendit. Cum tamen omnes memoria tenerent
quam crudeli morte necati essent ii qui nuper e navi egressi essent, nemo
repertus est qui hoc negotium suscipere vellet. Quae cum ita essent, res
ad controversiam deducta est. Tandem Ulixes consensu omnium socios in
duas partis divisit, quarum alteri Eurylochus, vir summae virtutis,
alteri ipse praeesse. Tum hi inter se sortiti sunt uter in terram
egrederetur. Hoc facto, Eurylocho sorte evenit ut cum duobus et viginti
sociis rem susciperet.
95. _THE HOUSE OF THE ENCHANTRESS_
His rebus ita constitutis ii qui sortiti erant in interiorem partem
insulae profecti sunt. Tantus tamen timor animos eorum occupaverat ut
nihil dubitarent quin morti obviam irent. Vix quidem poterant ii qui in
navi relicti erant lacrimas tenere; credebant enim se socios suos numquam
post hoc tempus visuros. Illi autem aliquantum itineris progressi ad
villam quandam pervenerunt summa magnificentia aedificatam, cuius ad
ostium cum adiissent, cantum dulcissimum audiverunt. Tanta autem fuit
eius vocis dulcedo ut nullo modo retineri possent quin ianuam pulsarent.
Hoc facto ipsa Circe foras exiit, et summa cum benignitate omnis in
hospitium invitavit. Eurylochus insidias sibi comparari suspicatus foris
exspectare constituit, sed reliqui rei novitate adducti intraverunt.
Cenam magnificam omnibus rebus instructam invenerunt et iussu dominae
libentissime accubuerunt. At Circe vinum quod servi apposuerunt
medicamento quodam miscuerat; quod cum Graeci bibissent, gravi somno
subito oppressi sunt.
96. _THE CHARM_
Tum Circe, quae artis magicae summam scientiam habebat, baculo aureo quod
gerebat capita eorum tetigit; quo facto omnes in porcos subito conversi
sunt. Interea Eurylochus ignarus quid in aedibus ageretur ad ostium
sedebat; postquam tamen ad solis occasum anxio animo et sollicito
exspectavit, solus ad navem regredi constituit. Eo cum venisset,
sollicitudine ac timore tam perturbatus fuit ut quae vidisset vix
dilucide narrare posset. Ulixes autem satis intellexit socios suos in
periculo versari, et gladio correpto Eurylocho imperavit ut sine mora
viam ad istam domum demonstraret. Ille tamen multis cum lacrimis Ulixem
complexus obsecrare coepit ne in tantum periculum se committeret; si quid
gravius ei accidisset, omnium salutem in summo discrimine futuram. Ulixes
autem respondit se neminem invitum secum adducturum; ei licere, si
mallet, in navi manere; se ipsum sine ullo praesidio rem suscepturum. Hoc
cum magna voce dixisset, e navi desiluit et nullo sequente solus in viam
se dedit.
97. _THE COUNTERCHARM_
Aliquantum itineris progressus ad villam magnificam pervenit, quam cum
oculis perlustrasset, statim intrare statuit; intellexit enim hanc esse
eandem domum de qua Eurylochus mentionem fecisset. At cum in eo esset ut
limen intraret, subito ei obviam stetit adulescens forma pulcherrima
aureum baculum gerens. Hic Ulixem iam domum intrantem manu corripuit et,
"Quo ruis?" inquit. "Nonne scis hanc esse Circes domum? Hic inclusi sunt
amici tui ex humana specie in porcos conversi. Num vis ipse in eandem
calamitatem venire?" Ulixes simul ac vocem audivit, deum Mercurium
agnovit; nullis tamen precibus ab instituto consilio deterreri potuit.
Quod cum Mercurius sensisset, herbam quandam ei dedit, quam contra
carmina multum valere dicebat. "Hanc cape," inquit, "et ubi Circe te
baculo tetigerit, tu stricto gladio impetum in eam vide ut facias."
Mercurius postquam finem loquendi fecit,
"mortalis visus medio sermone reliquit,
et procul in tenuem ex oculis evanuit auram."
98. _THE ENCHANTRESS IS FOILED_
Brevi intermisso spatio Ulixes ad omnia pericula subeunda paratus ianuam
pulsavit, et foribus patefactis ab ipsa Circe benigne exceptus est. Omnia
eodem modo atque antea facta sunt. Cenam magnifice instructam vidit et
accumbere iussus est. Mox, ubi fames cibo depulsa est, Circe poculum
aureum vino repletum Ulixi dedit. Ille etsi suspicatus est venenum sibi
paratum esse, poculum exhausit; quo facto Circe postquam caput eius
baculo tetigit, ea verba locuta est quibus socios eius antea in porcos
converterat. Res tamen omnino aliter evenit atque illa speraverat. Tanta
enim vis erat eius herbae quam Ulixi Mercurius dederat ut neque venenum
neque verba quicquam efficere possent. Ulixes autem, ut ei praeceptum
erat, gladio stricto impetum in eam fecit et mortem minitabatur. Circe
cum artem suam nihil valere sensisset, multis cum lacrimis eum obsecrare
coepit ne sibi vitam adimeret.
99. _MEN ONCE MORE_
Ulixes autem ubi sensit eam timore perterritam esse, postulavit ut socios
suos sine mora in humanam speciem reduceret (certior enim factus erat a
deo Mercurio eos in porcos conversos esse); nisi id factum esset, se
debitas poenas sumpturum ostendit. Circe his rebus graviter commota ei ad
pedes se proiecit, et multis cum lacrimis iure iurando confirmavit se
quae ille imperasset omnia facturam. Tum porcos in atrium immitti iussit.
Illi dato signo inruerunt, et cum ducem suum agnovissent, magno dolore
adfecti sunt quod nullo modo eum de rebus suis certiorem facere poterant.
Circe tamen unguento quodam corpora eorum unxit; quo facto sunt omnes
statim in humanam speciem reducti. Magno cum gaudio Ulixes suos amicos
agnovit, et nuntium ad litus misit, qui reliquis Graecis socios receptos
esse diceret. Illi autem his rebus cognitis statim ad domum Circaeam se
contulerunt; quo cum venissent, universi laetitiae se dediderunt.
[Illustration: ULYSSES AND CIRCE]
100. _AFLOAT AGAIN_
Postridie eius diei Ulixes ex hac insula quam celerrime discedere in
animo habebat. Circe tamen cum haec cognovisset, ex odio ad amorem
conversa omnibus precibus eum orare et obtestari coepit ut paucos dies
apud se moraretur; qua re tandem impetrata tanta beneficia in eum
contulit ut facile ei persuasum sit ut diutius maneret. Postquam tamen
totum annum apud Circen consumpserat, Ulixes magno desiderio patriae
suae motus est. Sociis igitur ad se convocatis quid in animo haberet
ostendit. Ubi tamen ad litus descendit, navem suam tempestatibus tam
adflictam invenit ut ad navigandum paene inutilis esset. Hac re cognita
omnia quae ad navis reficiendas usui essent comparari iussit, qua in re
tantam diligentiam omnes adhibebant ut ante tertium diem opus
perfecerint. At Circe ubi omnia ad profectionem parata esse vidit, rem
aegre ferebat et Ulixem vehementer obsecrabat ut eo consilio desisteret.
Ille tamen, ne anni tempore a navigatione excluderetur, maturandum sibi
existimavit, et tempestatem idoneam nactus navem solvit. Multa quidem
pericula Ulixi subeunda erant antequam in patriam suam perveniret, quae
tamen hoc loco longum est perscribere.
NOTES
PERSEUS
_The numbers refer to the page of text and the line on the page
respectively_.
3.6. Danae. Many proper names in this book are words borrowed by Latin
from Greek, and have forms not given in the regular Latin declensions. It
will not be necessary to learn the declension of such words.
7. enim. This word commonly stands second in its clause.
8. turbabat. Notice that this verb and dormiebat below are in the
imperfect tense to denote a state of things existing at the past time
indicated by territa est.
autem. This word has the same peculiarity of position as enim; so also
igitur, which occurs in line 11.
12. Seriphum. Notice that Latin says 'the island Seriphos,' but English
more often 'the island of Seriphos.'
13. appulsa est. Postquam is regularly followed by the perfect or present
indicative, but the English translation usually requires the pluperfect.
15. quodam. _Quidam_ means 'certain' as applied to some person or thing
not fully described, while _certus_ means 'certain' in the sense of
'determined.' 'sure,'
ad domum. This means 'to the house'; 'to be brought home' would be _domum
adduci_, without the preposition.
16. Ille is often used, as here, when the subject is changed to a person
mentioned in the preceding sentence. In this use it is to be translated
'he.'
18. beneficio. See the derivation of this word in the vocabulary.
20. multos annos. Duration of time is regularly expressed in the
accusative case.
22. eam. Latin has no pronoun of the third person, and _is_ often takes
the place of one; it is then to be translated 'he,' 'she,' 'it,' 'they,'
according to its form.
25. haec. The literal translation would be 'these things,' but we must
say 'thus' or 'as follows.'
4. 1. es. With iam dudum and similar expressions of duration, the present
indicative is often used to denote an action or state begun in the past
but continuing in the present. The English equivalent is the perfect.
hic, is not the pronoun, but an adverb.
2. mihi. This dative may be translated 'for me.' How would 'to me' with a
verb of motion be put?
3. refer. _Dico, duco, facio_, and _fero_ have the imperative forms _dic,
duc, fac_, and _fer_, instead of _dice_, etc.
4. Perseus. When the subordinate and the principal clause of a Latin
sentence have the same subject, this usually stands first, followed by
the subordinate clause.
haec. Here a different rendering is required from that suggested in the
note on 3, 25. What is it? Notice that it is necessary to know the
literal significance of the Latin words, but that the translation must
often be something quite different if it is to be acceptable English. The
rule for translation is: Discover the exact meaning of the original; then
express the same idea correctly and, if you can, elegantly in the
language into which you are translating.
5. continentem. What is the derivation of this word?
venit. Is this present or perfect? How do you know?
8. Graeas. The Graeae were three old women who had one eye and one
tooth in common, and took turns in using them.
9. galeam. This belonged to Pluto, the god of the underworld of the dead,
and whosoever wore it was invisible. The story is that Perseus compelled
the Graeae to tell him how to obtain the helps to his enterprise by
seizing their tooth and eye.
11. pedibus, 'on his feet,' dative of indirect object.
induit. See the note on 3, 13.
aera. _Aer_ is borrowed from Greek, and keeps this Greek form for its
accusative.
12. volabat. Distinguish between _volo, volare_, and _volo, velle_.
13. ceteris. _Ceteri_ is used to denote all not already named ('the
other'), while _alii_ denotes some of those who have not been already
named ('other').
14. specie horribili, 'of terrible appearance.' ablative of description.
A noun never stands alone in this construction,
earum. See the note on 3, 22.
15. contecta. This and factae below are used as predicate adjectives, not
to form the pluperfect passive with erant. Translate, therefore, 'were
covered.' not 'had been covered.'
18. vertebantur. The imperfect here denotes customary action, one of its
regular uses.
19. Ille. See the note on 3, 16.
20. hoc modo, ablative of manner.
21. venit, dormiebat. The perfect simply expresses an action which took
place in past time, the imperfect tells of a state of things existing at
that past time.
25. fugit. When dum means 'while,' 'as,' it is followed by the present
indicative, even when used of past events.
26. fecit. Like _postquam_, ubi has the present or perfect indicative,
where English would use the pluperfect.
5. 2. illo tempore, ablative of time.
regnabat. Observe the force of the tense, and try to find the reason for
each change of tense in this paragraph.
Hic. This must here be translated simply 'he.' Compare the use of Ille,
3, 16.
4. veniebat. See the note on 4, 18.
6. omnium, 'of all men.' or 'of all.' The adjective is used as a noun, as
in the second of the English expressions.
oraculum. It was believed in antiquity that the will of the gods and a
knowledge of future events might be learned at certain shrines, of which
the most famous were those of Apollo at Delphi, of Zeus or Jupiter at
Dodona, and of Hammon in Egypt. Hammon was really an Egyptian god,
represented as having the horns of a ram, but he was identified by the
Greeks with Zeus and by the Romans with Jupiter.
7. filiam. Where there is no ambiguity, the possessive is often omitted
in Latin.
8. autem, often, as here, simply introduces an explanation ('now'),
nomine, 'by name.'
Back to Full Books
|